Πώς η τεχνολογία αποτελεί μέσο για έξαρση, αλλά και ταυτόχρονα αντιμετώπιση του φαινομένου
To 1999 η 25η Νοεμβρίου καθιερώνεται ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, μια πρωτοβουλία που είχε καθιερωθεί ήδη από το 1981 από γυναικείες οργανώσεις, σε ανάμνηση της φρικτής δολοφονίας των τριών αδελφών Μιραμπάλ, πολιτικών αγωνιστριών από την Δομινικανή Δημοκρατία, με διαταγή του δικτάτορα Τρουχίλο στις 25 Νοεμβρίου 1960. Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, ο ΟΗΕ υπενθυμίζει ότι περίπου 1 στις 3 γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική κακοποίηση.
Όλοι γνωρίζουμε ότι η βία γενικά έχει πολλά “πρόσωπα” και μπορεί να εκφραστεί με πολλές μορφές. Ωστόσο, ο 21ος αιώνας και η τεχνολογική εξέλιξη άνοιξε το δρόμο σε ένα νέο “εργαλείο”. Μία στις 10 γυναίκες αναφέρει ότι έχει υποστεί παρενόχληση στο διαδίκτυο ήδη από την ηλικία των 15 ετών, ενώ υψηλότερος είναι ο κίνδυνος για γυναίκες 18 έως 29 ετών. Παρόλα αυτά είναι πρέπει να κατανοήσουμε ότι όσο εύκολα μπορεί το διαδίκτυο να χρησιμοποιηθεί για να ασκηθεί η βία, τόσο σημαντικό είναι να αξιοποιηθεί για την καταπολέμησή της.
Οι νέες μορφές βίας
Body shaming, doxing, cyber flashing. Μια σειρά από νέοι όροι έχουν κάνει την εμφάνισή τους στις ζωές μας καταδεικνύοντας μορφές βίας, συχνότερα κατά των γυναικών, που τελούνται διαδικτυακά. Η έμφυλη βία που ασκείται με τη χρήση της τεχνολογίας ή μέσω διαδικτύου είναι ένα ολοένα συχνότερο φαινόμενο, για το οποίο απουσιάζει ωστόσο ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει ο όρος «ψηφιακή διάσταση της βίας κατά των γυναικών», τον οποίο εισάγει για πρώτη φορά το Συμβούλιο της Ευρώπης απευθύνοντας παράλληλα συστάσεις στα κράτη μέλη του.
Στον ορισμό, που παρουσιάστηκε πρόσφατα με την ευκαιρία της σημερινής Παγκόσμιας Ημέρας για την εξάλειψη της βίας κατά των Γυναικών και Κοριτσιών, συνδέονται όλες οι μορφές βίας κατά των γυναικών που γίνονται διαδικτυακά, από τα κοροϊδευτικά σχόλια για το σώμα ή την εμφάνιση (body shaming), την αποστολή ανεπιθύμητων σεξουαλικών εικόνων σε απευθείας σύνδεση (cyber flashing), την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών ενός ατόμου χωρίς συγκατάθεση (doxing), τη διαδικτυακή παρακολούθηση (online stalking) και την ανάρτηση προσβλητικών ή εχθρικών μηνυμάτων σε κοινωνικά δίκτυα ή φόρουμ (flaming).
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (GREVIO) εντόπισε κατά την παρακολούθηση της εφαρμογής της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης ότι υπάρχουν μεγάλα κενά στους εθνικούς νόμους σχετικά με τη βία κατά των γυναικών μέσω της τεχνολογίας, την ώρα που η ταχεία ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας ανοίγει νέους δρόμους για τη βία κατά των γυναικών και κοριτσιών, εκθέτοντάς τις σε μεγαλύτερους κινδύνους. Μάλιστα, εταιρείες ασφάλειας του Διαδικτύου προσδιορίζουν λογισμικά παρακολούθησης προσωπικών δεδομένων (stalkerwares και spousewares), μέσα από τα οποία είναι πιθανή η παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής ενός ατόμου χωρίς τη γνώση ή τη συναίνεσή του, αποκτώντας πρόσβαση σε προσωπικές πληροφορίες όπως επαφές, αρχεία καταγραφής κλήσεων, φωτογραφίες, βίντεο, sms και τοποθεσία.
Δομές και εργαλεία
Η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων διαθέτει ένα πλήρες πανελλαδικό Δίκτυο Δομών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και των πολλαπλών διακρίσεων κατά των γυναικών, αποτελούμενο από:
- Τα Συμβουλευτικά Κέντρα
- Τους Ξενώνες Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών
- Την Τηλεφωνική γραμμή SOS 15900
- Την ιστοσελίδα metoogreece.gr
- Το «Panic Button» (κουμπί πανικού) κατά της ενδοοικογενειακής βίας. Πρόκειται για την ψηφιακή εφαρμογή για κινητά, με την οποία ειδοποιείται άμεσα η Ελληνική Αστυνομία σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας.
- Μεταξύ άλλων, στους Δήμους των Βορείων Προαστίων έχουν συγκροτηθεί Δημοτικές Επιτροπές Ισότητας (ΔΕΠΙΣ), με πρωταρχικό ρόλο την ενημέρωση, πρόληψη και συμβολή στην αντιμετώπιση των φαινομένων της έμφυλης βίας.
«Οδηγός Τσέπης για την Έμφυλη Βία»
Εκτός των παραπάνω, η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΔΟΠΙΦ) και το Γραφείο της UNICEF στην Ελλάδα παρουσίασαν αρχές του έτους τον «Οδηγό Τσέπης για την Έμφυλη Βία» – μια νέα εφαρμογή για κινητά που παρέχει χρήσιμες οδηγίες και συμβουλές σε όσους έρχονται σε επαφή με άτομα που έχουν βιώσει έμφυλη βία.
Ο «Οδηγός Τσέπης για την Έμφυλη Βία» έχει αναπτυχθεί στη βάση διεθνών προτύπων και είναι ήδη διαθέσιμη σε περισσότερες από 12 γλώσσες και διατίθεται δωρεάν. Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που παρέχει πληροφορίες και συμβουλές για το «τι να κάνει», «τι να πει» και «τι να αποφύγει» οποιοσδήποτε έρχεται σε επαφή με άτομα που έχουν βιώσει έμφυλη βία.
Η ελληνική έκδοση που παρουσιάστηκε απευθύνεται για πρώτη φορά σε όλους, επαγγελματίες (εξειδικευμένους και μη) αλλά και στο ευρύ κοινό. Μπορεί δε να χρησιμοποιηθεί είτε σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, είτε οποιαδήποτε στιγμή κριθεί αναγκαίο.
Με τη συγκεκριμένη εφαρμογή οι πολίτες μπορούν να ενημερωθούν για το Δίκτυο Δομών της ΓΓΔΟΠΙΦ, που υποστηρίζει σε όλη την επικράτεια γυναίκες θύματα βίας ή πολλαπλών διακρίσεων και τα ανήλικα παιδιά τους.
Τι δεν πρέπει να κάνουν τα θύματα βίας
Τέλος, και θέτοντας το ζήτημα στο γενικότερο πλαίσιο στο οποίο ανήκει, υπενθυμίζουμε ότι η Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρία έχει επισημάνει τα τρία συχνότερα “λάθη των γυναικών θυμάτων βίας, ειδικά τις πρώτες κρίσιμες ώρες:
1) “Θα βγάλω μία φωτογραφία για να αποδείξω τον ξυλοδαρμό μου”
Η φωτογραφία δεν είναι από μόνο της ικανό αποδεικτικό μέσο. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί μπορεί με κατάλληλα μέσα να υποστεί επεξεργασία αφετέρου γιατί το άτομο προ της φωτογράφισής του μπορεί να μακιγιαριστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να αλλοιώνει την πραγματική εικόνα. Συνεπώς, το άτομο που έχει υποστεί κακοποίηση εάν απλά φωτογραφίσει τις κακώσεις του δεν θα μπορέσει να αποδείξει την κακοποίηση.
2) “Θα πάω στο πλησιέστερο νοσοκομείο και θα πάρω ιατρικό πιστοποιητικό από τον χειρουργό”
Πράγματι, το πρώτο που πρέπει να κάνει το θύμα που φέρει σοβαρά τραύματα (ανοιχτά θλαστικά, πιθανά κατάγματα κ.λπ.) είναι να επισκεφθεί ένα νοσοκομείο για την παροχή πρώτων βοηθειών και εξετάσεων. Στη συνέχεια, όμως, είναι απαραίτητη η εξέταση από ιατροδικαστή. Ο ιατροδικαστής είναι ο μόνος ιατρός που έχει την κατάλληλη εκπαίδευση για την πιστοποίηση των σωματικών βλαβών. Καμία άλλη ιατρική ειδικότητα δεν έχει αντίστοιχη εκπαίδευση, συνεπώς ιατρός άλλης ειδικότητας δεν μπορεί να καταγράψει ορθά και πλήρως τις σωματικές βλάβες. Για μία εκχύμωση, για παράδειγμα, ο ιατροδικαστής περιγράφει πλήρως τα χαρακτηριστικά της, δηλαδή τις διαστάσεις, τη χροιά και το σχήμα της, με αποτέλεσμα να μπορεί να δώσει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα της υπόθεσης.
3) “Δεν θέλω να υποβάλω μήνυση οπότε δεν μπορώ να εξεταστώ από ιατροδικαστή”
Όταν μία γυναίκα έχει αποφασίσει να υποβάλει μήνυση στον δράστη, θα πρέπει να το κάνει το συντομότερο δυνατό στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής. Σε αυτήν την περίπτωση, η αστυνομία εκδίδει εντολή κλινικής ιατροδικαστικής εξέτασης στην πλησιέστερη ιατροδικαστική δομή και η όλη διαδικασία είναι δωρεάν. Σε περίπτωση, όμως, που το θύμα δεν είναι έτοιμο για μία νομική διαδικασία, είναι σημαντικό για να υπάρξει πιστοποίηση της κακοποίησης για μελλοντική χρήση, να υπάρξει ιατροδικαστική εξέταση σε κάποιο ιατροδικαστικό ιατρείο. Ιατρεία υπάρχουν στις κυριότερες πόλεις της χώρας. Και στις δύο περιπτώσεις, η έκθεση κλινικής εξέτασης που εκδίδεται έχει το ίδιο κύρος και την ίδια νομική ισχύ ως προς τις νόμιμες χρήσεις και ενώπιον όλων των αρχών και υπηρεσιών.