Τι αποκαλύπτουν τα στοιχεία για την λειτουργία και παραγωγικότητα του δημοσίου
Ανατριχιαστικές αναφορές περιγράφονται στις αναφορές των ελέγχων που δεν είναι κείμενα προς ανάγνωση μόνο ή ενημέρωση, αλλά εργαλεία, ισχυρά εργαλεία, για να αλλάξει το κράτος, να γίνει όσο αποτελεσματικότερο γίνεται. Αν έχετε χρόνο και θέλετε να συνδυάσετε το τερπνόν μετά του ωφελίμου, οι πάμπολλες ετήσιες, ειδικές και άλλες εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που κυκλοφορούν κυρίως το πρώτο τρίμηνο εκάστου έτους για τα έργα και τις ημέρες του κράτους και των οργανισμών του κατά το προηγούμενο έτος, αποτελούν μία σημαντική λύση. Ήδη, κυκλοφόρησε η ετήσια έκθεση για το 2021 με πλούσια και λαχταριστά ευρήματα, πορίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις καθώς και η τελευταία ενημέρωση (Φεβρουάριος του 2023) «Για ένα αποτελεσματικό κράτος», που μόνο… αναποτελεσματικό είναι, όπως καταδεικνύεται από ελέγχους σε 24 τομείς της κρατικής δραστηριότητας ή μακαριότητας. Επίσης, σημαντική είναι η ετήσια για τον απολογισμό και ισολογισμό του κράτους, η οποία υποβάλλεται στη Βουλή και η οποία μάλλον δεν διαβάζεται από κανέναν βουλευτή ή κόμμα, καθώς τα ίδια ευρήματα επαναλαμβάνονται σε όλες τις εκθέσεις.
Δηλαδή, πρόκειται για εκθέσεις ελέγχων που δεν είναι κείμενα προς ανάγνωση μόνο ή ενημέρωση, αλλά εργαλεία, ισχυρά εργαλεία, για να αλλάξει το κράτος, να γίνει όσο αποτελεσματικότερο γίνεται. «Τα χρήματα που ξοδεύει να πιάνουν τόπο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο», τονίζεται, αλλά…
Οι αρμοδιότητες
Στην αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, όπως κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα ανήκουν, μεταξύ άλλων (μετά την κατάργηση προληπτικών ελέγχων επί δημόσιων δαπανών σταδιακά από το 1984!), ο έλεγχος των δαπανών του κράτους, καθώς και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων, ο έλεγχος συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας στις οποίες αντισυμβαλλόμενος είναι το Δημόσιο ή άλλο νομικό πρόσωπο που εξομοιώνεται με το Δημόσιο, ο έλεγχος των λογαριασμών των δημόσιων υπολόγων και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων, η γνωμοδότηση για τα νομοσχέδια που αφορούν συντάξεις ή αναγνώριση υπηρεσίας για την παροχή δικαιώματος σύνταξης, η σύνταξη και η υποβολή έκθεσης προς τη Βουλή για τον απολογισμό και ισολογισμό του κράτους, όπως προαναφέρθηκε.
Για να σας κάνουμε την καρδιά περιβόλι, παραθέτουμε στη συνέχεια μερικά απίστευτα ευρήματα ελέγχων που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη έκθεση «Για ένα αποτελεσματικό κράτος» και που αφορούν τη δημοσιονομική διαχείριση και σπατάλη, το κοινωνικό κράτος (υγεία, παιδεία κ.λπ.), το κράτος δικαίου (ακεραιότητα της δημόσιας διαχείρισης, διαφάνεια κ.λπ.), τη βιώσιμη ανάπτυξη, τα οποία, όπως τονίζεται, «στη δημοκρατική μας κοινωνία, είναι οι κύριες αξίες που θεραπεύει η δημόσια εξουσία».
Πώς τα τέλη καθαριότητας γίνονται… φόρος
Λένε ότι το ενιαίο τέλος καθαριότητας και φωτισμού διατίθεται για τις ανταποδοτικές υπηρεσίες για τις οποίες αποκλειστικά προορίζεται. Είναι όμως έτσι; Ιδού τι διαπίστωσε ο έλεγχος: για τον καθορισμό της επιβάρυνσης των δημοτών από το τέλος, υπολογίζεται μόνο το κόστος παραγωγής των υπηρεσιών καθαριότητας και φωτισμού. Δεν επιμερίζεται όμως για να συνυπολογισθεί στην επιβάρυνση από το τέλος το τμήμα των οριζόντιων λειτουργικών και διοικητικών εξόδων του δήμου για την παραγωγή των υπηρεσιών αυτών. Οι δήμοι δεν έχουν ακριβή εικόνα των ακινήτων που βαρύνονται με το τέλος ούτε και των υποχρέων για την καταβολή του τέλους προσώπων. Το σύστημα είσπραξης του τέλους μέσω είσπραξης αυτού διά του παρόχου ηλεκτρικού ρεύματος στα ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα διασφαλίζει κατ’ αρχήν υψηλή εισπραξιμότητα. Ομως, δεν ελέγχεται η απόδοση των εσόδων του τέλους από τους εν λόγω παρόχους.
Το κράτος δεν ξέρει την περιουσία του!
Η έλλειψη πλήρους, αναλυτικού και ακριβούς Μητρώου Παγίων έχει ως συνέπεια την αδυναμία των δημόσιων φορέων να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή την αξία, την ακριβή θέση και τη λειτουργική κατάσταση των παγίων περιουσιακών στοιχείων τους και τελικά την πραγματική εικόνα της περιουσίας τους με κινδύνους που είναι υπαρκτοί, όπως προκύπτει από τα πορίσματα του ελέγχου: εντοπίστηκαν δημόσιοι φορείς οι οποίοι δεν τηρούν Μητρώο Παγίων. Ακόμα και στους δημόσιους φορείς που το σχετικό μητρώο τηρείται δεν περιλαμβάνει το σύνολο των παγίων τους, ενώ εμφανίζει ελλείψεις και σφάλματα στην περιγραφή των παγίων που καθιστούν δυσχερή την εξατομίκευση και ταυτοποίησή τους. Οι δημόσιοι φορείς δεν προβαίνουν στις αναγκαίες νομικές ή υλικές ενέργειες για τη διαφύλαξη των παγίων τους με συνέπεια να εντοπίζονται περιπτώσεις καταπάτησης για τα ακίνητα και απώλειας ή φθοράς για τα κινητά. Δεν διερευνώνται οι δυνατότητες βέλτιστης αξιοποίησης της περιουσίας των δημόσιων φορέων με αποτέλεσμα να εντοπίζονται πάγια, ιδίως ακίνητα, τα οποία παραμένουν επί μακρόν αναξιοποίητα ή δεν χρησιμοποιούνται για τον σκοπό που προορίζονται.
Είναι αξιόπιστο το σύστημα τιμολόγησης των νοσηλίων;
Μείζον ζήτημα, αλλά και απίθανα τα πορίσματα των ελέγχων: δεν υπήρξε αξιολόγηση – αποτίμηση της συνολικής μεταρρύθμισης (Κλειστά Ελληνικά Νοσήλια – ΚΕΝ) που επιχειρείται στο σύστημα τιμολόγησης νοσηλίων από το έτος 2011 μέχρι και σήμερα, ούτε υπάρχουν στοιχεία για το συνολικό κόστος αυτής. Ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και η εφαρμογή των ΚΕΝ δεν πληρούν τις ελάχιστες απαιτούμενες προϋποθέσεις για την αξιόπιστη και αποτελεσματική τους λειτουργία. Κατά την εισαγωγή τους δεν είχαν τεθεί συγκεκριμένοι, ποσοτικοποιημένοι και χρονικά οριοθετημένοι στόχοι. Η εκπαίδευση του προσωπικού των νοσοκομείων δεν ήταν η δέουσα, οι δε οδηγίες για την ορθή εφαρμογή τους ήταν ελλιπείς και σε ορισμένες περιπτώσεις αντιφατικές. Κι έτσι, εξακολουθούν να υφίστανται οι δυσλειτουργίες και παθογένειες του συστήματος υγείας.
Νοσοκομεία: άγνωστη η διάθεση και η κίνηση υγειονομικού υλικού
Τα κυριότερα πορίσματα του ελέγχου που διενήργησε το Ελεγκτικό Συνέδριο για τον εξοπλισμό των νοσοκομείων είναι τα ακόλουθα: οι συνθήκες αποθήκευσης και φύλαξης των αναλώσιμων υγειονομικών υλικών δεν διασφαλίζουν την προστασία τους από απώλειες και καταστροφές. Η πραγματική διακίνηση του υλικού δεν αποτυπώνεται με ακρίβεια στο πληροφοριακό σύστημα, ενώ στα επιμέρους τμήματα δεν παρακολουθείται η κίνηση και διάθεση του αναλώσιμου υγειονομικού υλικού. Τα νοσοκομεία δεν γνωρίζουν τα πραγματικά αποθέματα υλικών που διαθέτουν ούτε έχουν ενεργοποιήσει μηχανισμό ειδοποίησης ότι ένα είδος εξαντλείται, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα έλλειψης υλικών ή υπερεπάρκειας αυτών.
Πάρτι με το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα
Οι έλεγχοι του Ελεγκτικού Συνεδρίου επιβεβαιώνουν αυτό που είναι βούκινο στην Παγκόσμια Τράπεζα, στην Τράπεζα της Ελλάδος και που προκύπτει από έρευνες ότι το 87% των Ελλήνων πιστεύει ότι και τα λεφτά του προγράμματος αυτού δεν τα παίρνουν όλοι όσοι έχουν ανάγκη. Τα κυριότερα πορίσματα του ελέγχου είναι τα ακόλουθα: η έλλειψη ολοκληρωμένης εικόνας του πληθυσμού δεν διασφαλίζει ότι εντάσσονται στην προστασία του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος όλοι όσοι το έχουν ανάγκη. Οι ηλεκτρονικές διασταυρώσεις είναι ένα ισχυρό εργαλείο, αλλά διαπιστώθηκε η ύπαρξη μη επίκαιρης πληροφόρησης, καθώς και ελλείψεις διασυνδέσεων του πληροφοριακού συστήματος του προγράμματος. Διαπιστώθηκαν αδυναμίες στον τρόπο επεξεργασίας των υποβληθέντων δικαιολογητικών, το εργαλείο της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιήθηκε σε πολύ περιορισμένο βαθμό, ενώ χρειάζεται να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για συντονισμό των διαδικασιών ελέγχου από τους συναρμόδιους φορείς
Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» χρειάζεται… βοήθεια
Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» έχει ως σκοπό την παροχή κατ’ οίκον υπηρεσιών στήριξης σε άτομα ηλικιωμένα, με αναπηρίες ή με προσωρινές ή χρόνιες παθήσεις, που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν σε ικανοποιητικό βαθμό. Από τα πορίσματα του ελέγχου προκύπτει ότι το πρόγραμμα αυτό χρειάζεται βοήθεια για να μη γίνει… μπάχαλο: δεν πραγματοποιείται συστηματική διερεύνηση και καταγραφή των αναγκών κατ’ οίκον κοινωνικής φροντίδας, οι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι του προγράμματος έχουν σταδιακά απομειωθεί, οι φορείς δεν εφαρμόζουν τυπικές διαδικασίες για τη λειτουργία του προγράμματος, ούτε αποτελεί αντικείμενο παρακολούθησης η παροχή και η ποιότητα των υπηρεσιών. Επίσης, το πρόγραμμα δεν έχει τα μέσα να ανταποκριθεί σε περιπτώσεις ατόμων με μεγάλη αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης και πλήρη έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος.
Η πανδημία ανέδειξε και την «επιδημία» του ΕΣΥ!
Από τον έλεγχο που διενεργήθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες Επιτρόπων του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε συνολικώς δέκα (10) νοσοκομεία, στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και σε ιδιαιτέρως πληγείσες από την πανδημία περιοχές της χώρας προκύπτουν τα ακόλουθα: η πανδημία ανέδειξε αδυναμίες του δημόσιου συστήματος υγείας, τόσο σε οργανωτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο χρόνιας ανεπάρκειας ανθρώπινων και υλικών πόρων. Τα επιχειρησιακά σχέδια των νοσοκομείων δεν περιελάμβαναν ποσοτικούς στόχους και προβλέψεις για την εξασφάλιση των αναγκαίων μέσων, για την αντιμετώπιση της αυξημένης ζήτησης κλινών εντατικής θεραπείας. Οι προϋπάρχουσες της εκδήλωσης της πανδημίας ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό είχαν ως συνέπεια οι κλίνες εντατικής θεραπείας που αναπτύχθηκαν να μην καταστεί εφικτό όλες να στελεχωθούν.
Συστηματική παθογένεια η καθυστέρηση στα δημόσια έργα
Οι έλεγχοι του Ελεγκτικού Συνεδρίου επεκτάθηκαν και στις μεγάλες καθυστερήσεις στην εκτέλεση των δημόσιων έργων με τα ακόλουθα πορίσματα: διαπιστώθηκαν πολύ μεγάλες καθυστερήσεις κατά την εκτέλεση των δημόσιων έργων. Χορηγήθηκαν παρατάσεις στα 2/3 του συνόλου των έργων, ενώ η εκτέλεση των έργων αυτών διήρκεσε κατά μέσο όρο 2½ φορές περισσότερο από όσο είχε αρχικά εκτιμηθεί. Ελάχιστοι φορείς δεν εμφάνισαν τη συστημική αυτή παθογένεια, συνεπεία των πρακτικών που εφάρμοσαν. Οι φορείς κατά κανόνα αποδέχονται τα αιτήματα παράτασης των αναδόχων και δεν αναζητούν την τυχόν ευθύνη τους για την επέλευση των καθυστερήσεων. Δεν προκύπτει ότι η επίβλεψη των έργων ασκείται με την ενδεδειγμένη επιμέλεια. Η χορήγηση παρατάσεων δεν αιτιολογείται με επάρκεια αλλά στερεοτυπικά.
Άρπα κόλλα στην παραλαβή δημόσιων έργων
Από τον έλεγχο του περιεχομένου των πρωτοκόλλων παραλαβής και από τον χρόνο σύνταξης συμβάσεων προκύπτει ότι δεν τεκμηριώνεται επαρκώς ότι οι υπηρεσίες παραλαμβάνονται κατόπιν ουσιαστικού ελέγχου. Σε υψηλό ποσοστό των ελεγχόμενων φορέων δεν εφαρμόζονται μηχανισμοί εποπτείας για τις περιοδικά παρεχόμενες υπηρεσίες. Η παραλαβή των υπηρεσιών βασίζεται στα εκ του νόμου απαιτούμενα ελάχιστα δικαιολογητικά χωρίς να επαληθεύεται με βάση το είδος και τις ιδιαιτερότητες των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Καμπανάκι και για τους πόρους του Ταμείου Ανθεκτικότητας για πλημμέλειες
Καμπανάκι χτυπά το Ελεγκτικό Συνέδριο και για τους πόρους του περιβόητου Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης με τα πορίσματα των ελέγχων για τον προσυμβατικό έλεγχο των δημοσίων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων υπερβαίνει, χωρίς ΦΠΑ, το ποσοτικό όριο του 1.000.000 ευρώ, προκειμένου για συμβάσεις που χρηματοδοτούνται αμιγώς από εθνικούς πόρους, ή των 5.000.000 ευρώ, όταν οι συμβάσεις συγχρηματοδοτούνται από ενωσιακούς πόρους ή από πόρους του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου ή συνάπτονται στο πλαίσιο του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης. Από τα πορίσματα προκύπτουν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: στο στάδιο προετοιμασίας της ανάθεσης μιας δημόσιας σύμβασης εντοπίστηκαν προβλήματα σε τομείς της οικείας διοικητικής δράσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρατηρήθηκε η εκκίνηση της διαγωνιστικής διαδικασίας χωρίς την προηγούμενη έκδοση των απαραίτητων αποφάσεων ανάληψης υποχρέωσης, με αποτέλεσμα να καθίσταται άδηλη η εξασφάλιση από την αναθέτουσα Αρχή των απαραίτητων πιστώσεων για την κάλυψη της δαπάνης της σύμβασης. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι σε συμβατικά αντικείμενα δεν υπήρχε αιτιολογία στα στοιχεία του φακέλου της σύμβασης περί της ανάθεσής τους με τρόπο ενιαίο, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή μικρών επιχειρήσεων ή ακόμη και φυσικών προσώπων. Οι σχετικές πλημμέλειες, στις περισσότερες περιπτώσεις, αποδίδονται σε αβλεψίες ή λανθασμένη ερμηνεία όρων και απαιτήσεων της διακήρυξης εκ μέρους των αρμόδιων οργάνων.
