Το λίθιο, το κοβάλτιο, τα σπάνια μέταλλα και τα ορυκτά, αυτά είναι το κρυφό πρόσωπο της ενεργειακής και ψηφιακής μας μετάβασης. Μέχρι το 2050, η Ευρώπη εκτιμά ότι θα χρειαστούμε 50 φορές περισσότερο λίθιο και 15 φορές περισσότερο κοβάλτιο από ό,τι χρησιμοποιούμε σήμερα
Η Ευρώπη αποδυναμώνεται λόγω της εξάρτησής της από τη Ρωσία και την Κίνα
Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ευρώπη έχει συνειδητοποιήσει την ακραία εξάρτησή της από το εισαγόμενο ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο και τους φυσικούς πόρους εν γένει. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 98% των εισαγωγών σπάνιων μετάλλων προέρχεται από την Κίνα.
Ως εκ τούτου, η Ευρώπη αποφάσισε να αλλάξει την προσέγγισή της και να εκμεταλλευτεί τους δικούς της φυσικούς πόρους. Θέλει να δημιουργήσει μια «Λέσχη Δυτικών Γαιανθράκων» με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Σε λίγες ημέρες θα δημοσιεύσει νόμο για τις κρίσιμες πρώτες ύλες. Στόχος της είναι να διασφαλίσει ότι το 10% της κατανάλωσης στρατηγικών πρώτων υλών της Ένωσης θα εξάγεται στην ΕΕ. Επιπλέον, το 15% της ετήσιας κατανάλωσης της Ένωσης για κάθε στρατηγική πρώτη ύλη θα πρέπει να προέρχεται από την ανακύκλωση, αναφέρει το έγγραφο.
Μακροπρόθεσμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήθελε να δει το 40% των πρώτων υλών που θεωρούνται κρίσιμες να εξάγονται και να διυλίζονται εντός των συνόρων μας. Πρόκειται για μια πραγματική θεραπεία σοκ που επιβάλλει η Ευρώπη στον εαυτό της για να μειώσει σημαντικά την εξάρτησή της από τρίτες χώρες. Ο Ερίκ Πιράρ είναι μηχανικός εξόρυξης γεωυλικών πόρων στο πανεπιστήμιο της Λιέγης. Ο ίδιος εναποθέτει πολλές ελπίδες σε αυτόν τον νόμο: «Πρέπει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τις πρώτες ύλες μας. Έχουμε συνηθίσει να έρχονται από αλλού και έχουμε αναθέσει σε εξωτερικούς συνεργάτες μεγάλο μέρος της βαριάς βιομηχανίας.
Σήμερα, συνειδητοποιούμε ότι για να αντιμετωπίσουμε την ενεργειακή μετάβαση, χρειαζόμαστε ενεργειακούς πόρους που ελέγχονται από άλλους. Για στρατηγικούς λόγους, πρέπει να επανεπενδύσουμε σε ορισμένους τομείς επεξεργασίας και εξόρυξης ορυκτών, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο και το νικέλιο, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουμε την εξάρτησή μας από την Κίνα ή άλλες χώρες».
Μεγάλα αποθέματα λιθίου και πολύ λιγότερο κοβάλτιο
Έχουμε όμως πραγματικά αρκετές πρώτες ύλες στην Ευρώπη και έχουμε πρόσβαση σε αυτές; Ένα πράγμα είναι βέβαιο σύμφωνα με τον Ερίκ Πιράρ: «Υπάρχουν λίγες γεωλογικές έρευνες στην Ευρώπη, διότι λίγες εταιρείες εξόρυξης είναι έτοιμες να αναλάβουν οικονομικό ρίσκο μόνο και μόνο για να τους αρνηθούν κατηγορηματικά. Αυτό συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη, με εξαίρεση χώρες όπως η Φινλανδία, η Αυστρία και η Σουηδία.»
Ο Γιόχαν Γιανς, γεωλόγος από το Πανεπιστήμιο του Ναμούρ, ο οποίος πραγματοποίησε ένα ταξίδι που προέβλεπε μελλοντικές εξορύξεις στο Μαρόκο, γνωρίζει επίσης πολλά για το θέμα. Μας απαντά αμέσως: «Έχουμε μεγάλα αποθέματα λιθίου στην Ευρώπη. Το ερώτημα δεν είναι αν τα έχουμε, αλλά αν έχουμε τη βούληση να τα εκμεταλλευτούμε. Ο πολίτης δεν είναι πλέον διατεθειμένος να δεχτεί αυτόν τον περιορισμό. Για περισσότερο από έναν αιώνα, έχουμε αναθέσει την εκμετάλλευση αυτή σε άλλα μέρη του κόσμου.
Ο ευρωπαίος πολίτης έχει διατηρήσει μια εικόνα των ορυχείων που παραμένει αυτή των συνθηκών εργασίας του 19ου αιώνα αντάξια του Τζέρμιναλ, ενώ σήμερα ορισμένα ορυχεία διοικούνται πρακτικά χωρίς εργάτες στο υπέδαφος. Οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις παραμένουν υπαρκτές, αλλά δεν είναι οι ίδιες με τις χθεσινές.» Όσον αφορά τα αποθέματα κοβαλτίου, τα μεταλλεύματα του οποίου εκμεταλλεύονται προς το παρόν κυρίως στο Κονγκό, ο γεωλόγος μας διαβεβαιώνει, για άλλη μια φορά, ότι έχουμε αποθέματα στην Ευρώπη, αλλά σίγουρα όχι στις ποσότητες που υπάρχουν στο Κονγκό.
Ο ίδιος προσθέτει: «Το διοξείδιο του κολοβώματος δεν είναι τόσο μεγάλο, όσο τα κοιτάσματα που βρίσκονται σε ποσότητες που δεν υπάρχουν στην Ευρώπη: «Οι πόροι μας υπάρχουν κυρίως στην Πολωνία και τη Σκανδιναβία και σε αντίθεση με το Κονγκό, το κοβάλτιο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί αλλά ως υποπροϊόν του νικελίου και του χαλκού.» Με άλλα λόγια, η εκμετάλλευση του ευρωπαϊκού κοβαλτίου θα απαιτούσε πολύ περισσότερη δουλειά.
Κοινωνικά εμπόδια στα έργα εξόρυξης
Διαθέτουμε λοιπόν φυσικούς πόρους στην Ευρώπη, αλλά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με σημαντικά κοινωνικά εμπόδια. Ορισμένα πρόσφατα παραδείγματα το επιβεβαιώνουν αυτό. Στο Γιάνταρ της Σερβίας, το μεγαλεπήβολο έργο της Rio Tinto έπρεπε απλώς να θαφτεί μετά την έντονη κινητοποίηση του πληθυσμού που ανησυχούσε για τους κινδύνους ρύπανσης.
Στην Πορτογαλία, η Savannah Resources περιμένει το πράσινο φως από την πορτογαλική ρυθμιστική αρχή περιβάλλοντος για να αναπτύξει ένα ορυχείο στην περιοχή Barosso στη βόρεια Πορτογαλία. Όμως το έργο συναντά έντονες τοπικές διαμαρτυρίες. Το ίδιο ισχύει και για το Σαν Χοσέ στην Ισπανία.
Η αυστραλιανή εταιρεία Infinity Lithium σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί ένα παλιό ορυχείο κασσίτερου που βρίσκεται κοντά στο Κατσέρες, μια ισπανική πόλη που έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Περιττό να πούμε ότι το έργο αυτό έχει γίνει αντικείμενο πολυάριθμων αναφορών και διαμαρτυριών τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποια θετικά παραδείγματα, όπως το Echassière στην περιοχή Allier της Γαλλίας, όπου λειτουργεί ένα ορυχείο καολίνη και κάτω από το οποίο υπάρχει ένα σημαντικό κοίτασμα λιθίου.
Στο Syvarjavi της Φινλανδίας, ένα έργο ορυχείου λιθίου έχει εισέλθει στην τελική ευθεία πριν από το άνοιγμα. Για τον Γιόχαν Γιανς, η ανεξαρτησία από κρίσιμους πόρους δεν είναι για αύριο στην Ευρώπη. Όμως η επαναλειτουργία των ορυχείων θα είχε ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα, λέει ο ειδικός αυτός: «Ο προμηθευτής δεν θα έχει την ίδια συζήτηση μαζί σας αν έχετε δυνατότητες εξόρυξης με το αν δεν έχετε. Αυτό ονομάζεται «απειλή υποκατάστασης».
Η Ευρώπη θα βρεθεί σε διαφορετική θέση ισχύος αν προλάβει να καλύψει την καθυστέρηση που έχει συσσωρεύσει επί πολλές δεκαετίες εγκαταλείποντας τα ορυχεία εξόρυξης φυσικών πόρων. «Σύμφωνα με μια γαλλική έκθεση, που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο, η Ευρώπη δεν θα ξεπεράσει το 2030 το 30% της αυτάρκειας σε αυτά τα κρίσιμα ορυκτά».
Πηγή: rtbf