Την Κυριακή 22 Οκτωβρίου 2023 ολοκληρώθηκε η 75η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Φρανκφούρτης (ΔΕΘ Φρανκφούρτης) στη Γερμανία, η σημαντικότερη και μεγαλύτερη διεθνής έκθεση βιβλίου στην Ευρώπη. Την εθνική συμμετοχή της Ελλάδας, με πενήντα εκδότες, πολιτιστικούς οργανισμούς και φορείς, εννέα συγγραφείς, κριτικούς λογοτεχνίας και μεταφραστές, περισσότερες από 360 εκδόσεις στα ελληνικά και άλλες γλώσσες, και πολύπλευρο πρόγραμμα εκδηλώσεων, διοργάνωσε η Διεύθυνση Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το ανανεωμένο περίπτερο της Ελλάδας στη ΔΕΒ Φρανκφούρτης 2023, που έγινε κέντρο συναντήσεων Ελλήνων και ξένων εκδοτών και λογοτεχνικών πρακτόρων, σχεδιάστηκε με γνώμονα τη θέση τoυ βιβλίου στον ιδιωτικό χώρο, όπως και τη σημασία του για το περιβάλλον του και την αξία του ως εργαλείου γνώσης στην αγορά των ιδεών. Το ερέθισμα για τον σχεδιασμό του ελληνικού περιπτέρου έδωσαν δύο παραδείγματα βιβλιοθηκών σε σπίτια καλλιτεχνών και διανοουμένων, η βιβλιοθήκη του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα στο σπίτι-εργαστήριό του στην οδό Κριεζώτου και η βιβλιοθήκη του Patrick Leigh Fermor στο σπίτι του στην Καρδαμύλη στη Μάνη.
Το πρόγραμμα εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τους Έλληνες εκδότες, το γενικό προξενείο της Ελλάδας στη Φρανκφούρτη και το γραφείο ΕΟΤ Φρανκφούρτης. Συμμετείχαν οι συγγραφείς Αριστείδης Αντονάς, Χρήστος Αστερίου, Νίκος Δαββέτας, Δημήτρης Δημητριάδης, Μάκης Τσίτας και Έλενα Χουζούρη, η κριτικός λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος Ελισάβετ Κοτζιά, ο υπεύθυνος του εκδοτικού προγράμματος των εκδόσεων Romiosini / CeMoG, Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου και μεταφραστής Κώστας Κοσμάς και η μεταφράστρια Μικαέλα Πρίντσινγκερ (Michaela Prinzinger). Το ελληνικό και γερμανόφωνο κοινό παρακολούθησε τις επτά εκδηλώσεις του ελληνικού προγράμματος, οι οποίες διοργανώθηκαν τόσο στο Ελληνικό Περίπτερο όσο και σε εμβληματικά τοπόσημα της πόλης, όπως το Café Laumer, ιστορικό καφέ και αγαπημένο στέκι συγγραφέων και φιλοσόφων, και το βιβλιοπωλείο Weltenleser Buchhandlung, που εδώ και χρόνια προάγει συστηματικά τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στο γερμανόφωνο κοινό.
Αξίζει να σημειωθεί ο μεγάλος αριθμός συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν με εθνικές αντιπροσωπίες, ξένους εκδότες και μεταφραστές, αλλά και οι εκδοτικές συμφωνίες ελληνικών και ξένων εκδοτικών οίκων, καθώς και η συμφωνία για τη συμμετοχή της Ελλάδας για πρώτη φορά στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Λονδίνου με εθνικό περίπτερο (Μάρτιος 2024), καθώς και οι συμφωνίες για μετάφραση των Ανθολογίων κρατικών βραβείων στα Βαλκάνια και στη Γεωργία.
Η Ελλάδα συμμετείχε στη Γενική Συνέλευση του Ευρωπαϊκού Μεταφραστικού Δικτύου ENLIT (European Network for Literary Translation) -του οποίου είναι μέλος με το GreekLit, το πρόγραμμα επιδότησης μεταφράσεων τίτλων κάθε κατηγορίας της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής σε άλλες γλώσσες-, όπου εκτός των άλλων παρουσιάστηκε το πρόγραμμα Publishing 2023 Accelerator, με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της εκδοτικής βιομηχανίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αλλά και ανακοινώθηκε ότι η επόμενη γενική συνέλευση του ENLIT θα λάβει χώρα στην 20ή Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (16-19 Μαΐου 2024).
Χαιρετισμό στην εναρκτήρια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Ελληνικό Περίπτερο την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου («Συνάντηση με θέμα τους Σύγχρονους Έλληνες Συγγραφείς») απηύθυνε ο υφυπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας Χρίστος Δήμας ενώ σύντομη παρέμβαση έκανε η υφυπουργός Πολιτισμού Κύπρου Βασιλική Κασσιανίδου. Ο Νίκος Μπακουνάκης, συγγραφέας και πανεπιστημιακός, συνομίλησε με τον συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη, ο οποίος σημείωσε, ανάμεσα στα άλλα, ότι κεντρική θέση στο έργο του κατέχει η θνητότητα («Ο θάνατος είναι γεγονός, η θνητότητα είναι κατάσταση») και δήλωσε ότι πιστεύει στη «λογοτεχνική δέσμευση, σε αυτό που ο Σεφέρης λέει αλληλεγγύη». Την εκδήλωση συντόνισε η Σίσσυ Παπαθανασίου, μεταφράστρια, δραματουργός, διευθύντρια Γραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού.
Στη δυσκολία του να μιλήσουμε για το Ολοκαύτωμα εστίασαν οι συγγραφείς Νίκος Δαββέτας («Η Εβραία νύφη», εκδ. Πατάκη 2019, βραβείο Καλύτερου Μυθιστορήματος Ακαδημίας Αθηνών 2010) και Έλενα Χουζούρη («Ο θείος Αβραάμ μένει πάντα εδώ», εκδ. Πατάκη 2016, βραβείο Πεζογραφίας 2016 λογοτεχνικού περιοδικού «Κλεψύδρα») στην εκδήλωση «Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική λογοτεχνία», που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, στο Café Laumer, παρουσία της γενικής προξένου της Ελλάδας στην Φρανκφούρτη, Ιωάννας Κριεμπάρδη, και του προέδρου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Νίκου Α. Κούκη. Η κριτικός λογοτεχνίας Ελισάβετ Κοτζιά επισήμανε ότι οι ήρωες και των δύο συγγραφέων αναζητούν στο παρελθόν τις αιτίες των «φοβερών γεγονότων» που καθόρισαν το παρόν τους, ο Νίκος Δαββέτας τόνισε ότι η «δυσβάστακτη μνήμη δύσκολα γίνεται λογοτεχνία» και ότι στα γραπτά του «πρωταγωνιστούν άνθρωποι που η ζωή τους καθορίστηκε από ένα τραύμα που αποκτήθηκε σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο» και η Έλενα Χουζούρη ανέφερε ότι την απασχολούν θέματα, όπως οι πόλεμοι, οι ξεριζωμοί των ανθρώπων από τους γενέθλιους τόπους τους και τα τραύματα τα οποία προκαλούν, και παρατήρησε ότι πάντοτε προσεγγίζει τους ήρωές της με ψυχολογική ευαισθησία.
Ο Γερμανός εκδότης Jan Hübel έκανε παρέμβαση σημειώνοντας ότι από το 2009 εκδίδει συστηματικά Έλληνες συγγραφείς, ανάμεσα στους οποίους «κλασικούς», όπως τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη και τον Καραγάτση, αλλά και σύγχρονους δημιουργούς (Elena Chouzouri, “Onkel Avraam bleibt für immer hier”, εκδ. Verlag der Griechenland Zeitung 2023) ενώ η μεταφράστρια Michaela Prinzinger αναφέρθηκε στη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στα γερμανικά ως «βάσης επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο λαούς».
Το Σάββατο 21 Οκτωβρίου, στο βιβλιοπωλείο Weltenleser Buchhandlung («Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία στις εκδόσεις Romiosini»), ο υπεύθυνος του εκδοτικού προγράμματος των εκδόσεων Romiosini / CeMoG, Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου και μεταφραστής Κώστας Κοσμάς παρουσίασε στο γερμανόφωνο κοινό τους συγγραφείς Χρήστο Αστερίου («Η θεραπεία των αναμνήσεων», Πόλις 2019) και Αριστείδη Αντονά («Ο πολτός των πραγμάτων», Αντίποδες 2020) και τα έργα τους που πρόσφατα κυκλοφόρησαν στα γερμανικά (Die Therapie der Erinnerungen και Das Schaufenster, αντίστοιχα, από τις εκδ. Romiosini 2023).
Ο Χρήστος Αστερίου αναφέρθηκε στην εκτενή έρευνα που απαίτησε το βιβλίο του και ότι κεντρικό θέμα του είναι η αναζήτηση της ταυτότητας και τα καλά κρυμμένα μυστικά του καθενός μας, συμπληρώνοντας πως η ελληνική γλώσσα παρέχει στον συγγραφέα όλα τα εργαλεία για να εκφράσει εξίσου καλά και την ειρωνεία και το χιούμορ.
Ο Αριστείδης Αντονάς ανέφερε ότι το βιβλίο του δεν είναι φιλοσοφία αλλά αφηγήματα, και ότι τα «πράγματα» -και η αναμέτρηση του ανθρώπου με αυτά- είναι «το προπατορικό μας αμάρτημα», και πως «η συγγραφή μέσα στο γλωσσικό ερείπιο που είναι τα ελληνικά είναι μια ιδιότυπη δοκιμασία», αν και η μόνη γλώσσα μέσα στην οποία αναπνέει ελεύθερα.
Την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, στο ελληνικό περίπτερο, συνεχίστηκε το επιτυχημένο πρόγραμμα δικτύωσης και επαγγελματικών δραστηριοτήτων για θέματα που αφορούν τον εκδοτικό κλάδο, «Let’s Talk!», που επιμελείται και διοργανώνεται από την Frankfurter Buchmesse GmbH σε συνεργασία με το Goethe-Institut Athen, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού και τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ). Στο κάλεσμα της ΔΕΒΘ για «networking breakfast» συζητήθηκαν θέματα συνεργασιών στο πλαίσιο της επόμενης 20ής διοργάνωσης της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όπου θα δοθεί έμφαση στον διαβαλκανικό διάλογο.
Συγκεκριμένα συμμετείχαν οι: Ivan Sršen (Sandorf Publishing) από την Κροατία, Linda Vogt, (Rowohlt Hundert Augen) από τη Γερμανία, Arlinda Dudaj (Dudaj Publishing) από την Αλβανία, Bojan Sazdov, (TRI Publishing Centre) από τη Βόρεια Μακεδονία, Iulia-Cristiana Stan (Corint Publishing House) από τη Ρουμανία, Alma Čaušević Klemenčič (Beletrina, Beletrina Digital) και Senja Požar (Mladinska knjiga) από τη Σλοβενία, Ozgur Emir (Doğan Publishing House) και Gamze Erentürk (Kovan Agency) από την Τουρκία και Χάρης Ιωαννίδης (Armida Books) από την Κύπρο.
Στη συνεχή προσπάθεια της Εταιρείας Συγγραφέων για την ανάδειξη των έργων των μελών της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό εστίασε ο πρόεδρός της Ιωσήφ Βεντούρας, παρουσιάζοντας την αγγλόφωνη ιστοσελίδα που προβάλλει στο διεθνές κοινό τους Έλληνες δημιουργούς (Πέμπτη 19 Οκτωβρίου, Ελληνικό Περίπτερο). Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την παιδική λογοτεχνία, ο συγγραφέας Μάκης Τσίτας επισκέφθηκε την Πέμπτη 19 Οκτωβρίου ελληνικά σχολεία της Φρανκφούρτης (Δημοτικό & Γυμνάσιο-Λύκειο) και συνομίλησε με τους σπουδαστές, και το Σάββατο 21 Οκτωβρίου υποδέχτηκε τους νεαρούς αναγνώστες του στο Ελληνικό Περίπτερο, στους οποίους διάβασε αποσπάσματα από το βιβλίο του «Έρχεται ο γίγαντας» (εκδ. Μεταίχμιο 2022), μυώντας τους συγχρόνως στα μυστικά της συγγραφής της παιδικής λογοτεχνίας.