Ενας πολύ μεγάλος αριθμός οφειλετών (1.625.969 φυσικά και νομικά πρόσωπα ή 74,4%) χρωστάει στον ΕΦΚΑ μικροποσά έως 15.000 ευρώ έκαστος, με το συνολικό χρέος αυτών να ανέρχεται σε 6,6 δισ. ευρώ, ωστόσο οι συνολικές οφειλές προς τον ασφαλιστικό φορέα έχουν εκτοξευτεί το αστρονομικό ποσό των 47,88 δισ. ευρώ, όπως προκύπτει από την πρώτη τριμηνιαία έκθεση του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ).
Επίσης, 1.931.710 οφειλέτες (88,44%) χρωστούν έως 30.000 ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία, με το συνολικό χρέος για αυτές τις οφειλές να ανέρχεται σε 9,77 δισ. ευρώ.
Το πιο απογοητευτικό αλλά και ενδεικτικό της ευρύτερης κοινωικής ένδειας είναι ότι με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΚΕΑΟ, ένας στους δύο οφειλέτες του ΕΦΚΑ που έχει τις προϋποθέσεις ένταξης σε ρύθμιση οφειλών, αναγκάζεται να την εγκαταλείψει πριν κλείσει το εξάμηνο.
Οι ρυθμίσεις οφειλών στον ΕΦΚΑ
Στο τέλος Μαρτίου 2024, οι συνολικές ενεργές ρυθμίσεις οφειλών στον ΕΦΚΑ ήταν 326.081, με το ρυθμισμένο ποσό να ανέρχεται σε 4,53 δισ. ευρώ. Οι ολοκληρωμένες ρυθμίσεις από όσες τέθηκαν σε ισχύ την προηγούμενη πενταετία ήταν συνολικά 672.237, για οφειλές ύψους 3,25 δισ. ευρώ.
Περισσότερο από το 51% των οφειλετών που εντάχθηκαν στις ρυθμίσεις του ΚΕΑΟ καταλήγουν να τις εγκαταλείπουν, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε όρους ποσού οφειλών ανέρχεται σε 72%.
Πρακτικά, τα 7 από τα 10 ευρώ της οφειλής που μπαίνει σε ρύθμιση παραμένουν ανείσπρακτα και επιστρέφουν ξανά στην καρτέλα των οφειλετών, με ακόμα περισσότερες προσαυξήσεις.
Πάντως στόχος του υπουργείου Εργασίας είναι να μπουν στα ταμεία 3 δισ. ευρώ εντός του έτους, δηλαδή ποσό διπλάσιο από τον αρχικό στόχο που ήταν 1,65 δισ., με έμφαση στους οφειλέτες που πραγματικά μπορούν να αποπληρώσουν το χρέος τους.
Με βάση την έκθεση του ΚΕΑΟ, το πρώτο τρίμηνο του έτους εισπράχθηκαν 448.899.267 ευρώ, γεγονός που ενίσχυσε τις προσδοκίες του φορέα για μεγαλύτερη αύξηση στις εισπράξεις.
Στο πλαίσιο αυτό, αποφασίστηκε να εκπονηθεί μελέτη για την αποτελεσματικότερη είσπραξη οφειλών από εταιρεία πληροφορικής, κατόπιν διαγωνισμού.
Οι βασικοί στόχοι του ΚΕΑΟ
Επισημαίνεται ότι οι βασικοί στόχοι του ΚΕΑΟ, όπως αναδείχθηκαν στο σχετικό επιχειρησιακό σχέδιο του περασμένου Μαΐου, παραμένουν αμετάβλητοι.
Αυτοί είναι οι εξής:
• Δημιουργία και τήρηση της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων των οφειλετών (Ενιαίο Μητρώο Οφειλετών ΚΕΑΟ).
• Εντατικοποίηση της είσπραξης των ληξιπρόθεσμων οφειλών μέσω της υπαγωγής και της παραμονής των οφειλών σε καθεστώς ρύθμισης.
• Ανάλυση και αξιολόγηση του χαρτοφυλακίου οφειλών ανάλογα με τον βαθμό επισφάλειάς τους.
• Μέριμνα για τη λήψη αναγκαστικών μέτρων είσπραξης κατά ΚΕΔΕ.
• Παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των αναγκαστικών μέτρων.
• Κεντρική διαχείριση των οφειλών που εντάσσονται στο ΚΕΑΟ και τήρηση στατιστικών στοιχείων και αναλύσεων.
• Ανάπτυξη και διαχείριση πληροφοριακών συστημάτων και υποδομών για την υποστήριξη των διαδικασιών είσπραξης οφειλών.
• Αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών για την ανάπτυξη καινοτόμων ηλεκτρονικών υπηρεσιών για την ενημέρωση και τη συναλλαγή με τους οφειλέτες.
• Ορθή και αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού.
• Βελτίωση της εξυπηρέτησης των συναλλασσομένων.
• Μελέτη, επεξεργασία και υποβολή προτάσεων για νομοθετικές ρυθμίσεις στο αρμόδιο υπουργείο.
Με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές των φορολογουμένων προς την ΑΑΔΕ να υπερβαίνουν τα 107 δισ. ευρώ και των ασφαλισμένων στον ΕΦΚΑ να αγγίζουν τα 48 δισ. ευρώ, σε τροχιά υλοποίησης εισέρχεται η πλατφόρμα της Ανεξάρτητης Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης.
Μέσω της νέας πλατφόρμας, στην οποία θα συγκεντρωθούν όλες οι πληροφορίες για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές των φυσικών και νομικών προσώπων προς το Δημόσιο, θα παρακολουθούνται οι οφειλέτες, θα βαθμολογείται η οικονομική τους συμπεριφορά και θα αξιολογείται η πιστοληπτική τους ικανότητα.
Η πιστοληπτική βαθμολόγηση για τους οφειλέτες θα παράγεται από το πληροφοριακό σύστημα μέσω της επεξεργασίας, με αυτοματοποιημένη διαδικασία, των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς τα οποία αντλούνται από τους φορείς του δημόσιου τομέα με τη χρήση αλγορίθμου.
Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές
Το πληροφοριακό σύστημα θα διαλειτουργεί με άλλα ηλεκτρονικά συστήματα (δημόσια και ιδιωτικά, όπως η Τειρεσίας ΑΕ), με σκοπό την ανταλλαγή βαθμολογιών πιστοληπτικής ικανότητας και τη δημιουργία ενιαίας βαθμολόγησης για την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας φυσικών και νομικών προσώπων.
Ουσιαστικά το Δημόσιο και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα έχουν μια ενιαία εικόνα για το σύνολο των οφειλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Tο σκορ θα αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τη βαθμολογία που θα προκύπτει και μέσα από την αξιολόγηση των χρεών που έχουν οι ιδιώτες προς τις τράπεζες και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις (π.χ. εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, εταιρείες ηλεκτρικού ρεύματος). Την εικόνα αυτή θα μπορούν να βλέπουν αρμόδιες Αρχές, π.χ. για περιπτώσεις εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών, οι τράπεζες και οι servicers για χορήγηση ή διακανονισμό δανείων. Θα δίνονται δηλαδή αναλυτικά στοιχεία για το προφίλ του δανειολήπτη ώστε να είναι ξεκάθαρες από την αρχή της ρύθμισης οι οικονομικές του δυνατότητες.
Η βαθμολογία που θα παίρνει κάθε πολίτης και επιχείρηση θα τους ανοίγει τον δρόμο για ρυθμίσεις οφειλών, για χορήγηση δανείων, ακόμα και για τυχόν συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς του Δημοσίου, καθώς όσοι συγκεντρώνουν υψηλό πιστοληπτικό βαθμό θα έχουν πιο εύκολη πρόσβαση στον δανεισμό και στις ρυθμίσεις οφειλών. Επί της ουσίας πρόκειται για έναν νέο «Τειρεσία», που θα παρακολουθεί ηλεκτρονικά όσους χρωστούν σε Δημόσιο, τράπεζες, ΟΤΑ, ΔΕΚΟ, ιδιωτικές εταιρείες, προκειμένου οι πιστωτές να έχουν πλήρη εικόνα του ύψους του ιδιωτικού χρέους και να μπορούν αντίστοιχα να προσαρμόσουν την πολιτική τους.
Επίσης, κάθε ενδιαφερόμενος πολίτης, επιχείρηση και φορέας δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα θα μπορούν κατόπιν αιτήσεώς τους να λαμβάνουν δωρεάν από την πλατφόρμα την πιστοληπτική τους βαθμολόγηση, η οποία θα αποτελεί τη βάση για ευκαιρίες νέας χρηματοδότησης. Η επεξεργασία των δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς και των πιστοληπτικών βαθμολογήσεων θα είναι απόρρητη, θα διεξάγεται μόνο από την Ανεξάρτητη Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης, ενώ η πρόσβαση άλλων φορέων στα δεδομένα του συστήματος θα απαγορεύεται. Οπως εκτιμάται, η χώρα θα αποκτήσει έναν αξιόπιστο μηχανισμό για την παροχή πιστώσεωναντίστοιχο με αυτούς που λειτουργούν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Βασικός σκοπός του πληροφοριακού συστήματος της Ανεξάρτητης Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης είναι:
1. Η συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία πρωτογενών δεδομένων πιστοληπτικής συμπεριφοράς φυσικών και νομικών προσώπων.
2. Η παραγωγή και χορήγηση πιστοληπτικής βαθμολόγησης των προσώπων.
3. Η παροχή αξιόπιστης αξιολόγησης της πιστοληπτικής συμπεριφοράς των φυσικών και νομικών προσώπων προς χρήση από δημόσιους οργανισμούς και φορείς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή/και λοιπούς ιδιώτες, στο πλαίσιο μείωσης των επιπέδων των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και των ληξιπρόθεσμων οφειλών, καθώς και για την πρόληψη του φαινομένου της υπερχρέωσης των ιδιωτών.
Οφέλη
Το έργο, το οποίο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και θα ενεργοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2025, εκτιμάται ότι θα συμβάλει σε:
Σημαντική μείωση της ασύμμετρης πληροφόρησης μεταξύ φορέων του δημόσιου τομέα και ιδιωτικών φορέων για την πιστοληπτική ικανότητα φυσικών και νομικών προσώπων μέσω της πιστοληπτικής βαθμολόγησής τους (credit scoring) σε σχέση με οφειλές τους προς το Δημόσιο.
Αποτροπή της αύξησης των μη εξυπηρετούμενων και ληξιπρόθεσμων οφειλών προς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και πρόληψη της υπερχρέωσης των φυσικών και νομικών προσώπων.
Περιορισμό του ηθικού κινδύνου και δημιουργία ενός αξιόπιστου πλαισίου αποτροπής για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.
Ανάπτυξη της κουλτούρας για αποφυγή της υπερχρέωσης φυσικών και νομικών προσώπων.