Παρά τις πρόσφατες θετικές εξελίξεις, η Ελλάδα εξακολουθεί να κατέχει το υψηλότερο ποσοστό στα κόκκινα δάνεια (NPLs) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με 3,3% σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 1,9% από το 4ο τρίμηνο του 2023.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές προσπάθειες για τη μείωσή τους μέσω πωλήσεων χαρτοφυλακίων και τιτλοποιήσεων, όπως το Πρόγραμμα Ηρακλής.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει μελέτη της OCTANE, η οποία εστιάζει στην εξέλιξη της αγοράς, αναλύοντας τις νέες προοπτικές που αναδεικνύονται, και παρέχει στρατηγικές προτάσεις για τη διαχείριση και μείωση των NPLs, με στόχο την ενίσχυση της σταθερότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
Η νέα μελέτη της OCTANE υπογραμμίζει τη σταδιακή ωρίμανση της αγοράς των NPLs στην Ελλάδα και προβλέπει την ανάπτυξη της δευτερογενούς αγοράς, όπου δάνεια ρυθμίζονται και μεταπωλούνται σε επενδυτές. Ως θετικό γεγονός αναφέρεται ότι μετά το 2020, η εξέλιξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) σημείωσε σημαντική πρόοδο χάρη σε στοχευμένες στρατηγικές και ευνοϊκές ρυθμιστικές αλλαγές.
Παράλληλα, βασικές πρωτοβουλίες όπως το «Σχέδιο Ηρακλής» διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο, επιτρέποντας στις ελληνικές τράπεζες να επιταχύνουν τις προσπάθειες για τη μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους, αξιοποιώντας τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, τις τιτλοποιήσεις και τις ενισχυμένες διαδικασίες ανάκτησης. Ταυτόχρονα η συνεργασία τους με εξειδικευμένους διαχειριστές (servicers) βελτίωσε περαιτέρω τη διαχείριση και την επίλυση των προβληματικών περιουσιακών στοιχείων.
Τα σημαντικότερα συμπεράσματα της μελέτης:
Από το 2021 έως το Σεπτέμβριο του 2023, πραγματοποιήθηκαν 44+ συναλλαγές NPL με συνολική αξία άνω των 65 δισ. ευρώ, προσφέροντας νέα δυναμική στην αγορά.
Η επιστροφή των ρυθμισμένων δανείων στις τράπεζες και την οικονομία αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο την περίοδο 2024-2025.
Οι servicers στην ελληνική αγορά διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 100 δισ. ευρώ, με βελτιωμένες δυνατότητες λόγω των ρυθμιστικών εξελίξεων.
Έως σήμερα, 18 servicers έλαβαν ανανεωμένη άδεια ή παράταση της υφιστάμενης, εν αναμονή της οριστικοποίησης των απαιτήσεων για την εκ νέου αδειοδότησή τους και 5 εταιρείες δεν προχώρησαν στη διαδικασία εκ νέου αδειοδότησης έως τον Ιούνιο του 2024, γεγονός που αφήνει τα χαρτοφυλάκιά τους να αναληφθούν από άλλους φορείς.
Στρατηγικές Προοπτικές για την αγορά
Η OCTANE προβλέπει ότι η αγορά των NPLs θα συνεχίσει να εξελίσσεται και να προσφέρει νέες ευκαιρίες τόσο για επενδυτές όσο και για τράπεζες. Η επανείσοδος των ρυθμισμένων δανείων στο τραπεζικό σύστημα και η ευρύτερη χρήση αυτών των πόρων αναμένεται να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης .
Σύμφωνα με την μελέτη, εξαιτίας της συνεχιζόμενης μείωσης του όγκου και της αξίας των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στην Ελλάδα, η δευτερογενής αγορά αναμένεται να γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη.
Κινητήρια δύναμη για αυτή την εξέλιξη αναμένεται να είναι η εστίαση των τραπεζών στην επαναγορά των εξυπηρετούμενων δανείων. Οι εν λόγω επαναγορές συνεπάγονται την επαναγορά από τις τράπεζες δανείων που έχουν επανέλθει σε καθεστώς αποπληρωμής μετά από επιτυχείς προσπάθειες αναδιάρθρωσης ή εξυγίανσης, με την εκπλήρωση των κριτηρίων που έχει θέσει η ΕΚΤ.
Η έκθεση αναφέρει ότι οι επενδυτές αλλά και τα Funds έχουν την ευκαιρία να επωφεληθούν από την αυξημένη αξία των επιτυχώς ρυθμισμένων (reperforming) δανείων μέσω της πώλησης, πραγματοποιώντας έτσι κέρδη από τις αρχικές τους επενδύσεις. Απαλλαγμένοι από τα επαναλαμβανόμενα δάνεια, μπορούν να μειώσουν την έκθεσή τους στον πιστωτικό κίνδυνο, ιδίως εάν οι οικονομικές προοπτικές είναι αβέβαιες.
Οι επιτυχείς συναλλαγές reperforming δανείων θα ενισχύουν τη φήμη τους στην αγορά ως ικανών διαχειριστών προβληματικών περιουσιακών στοιχείων, προσελκύοντας ενδεχομένως περισσότερους επενδυτές.
Τα reperforming δάνεια παρέχουν στις τράπεζες μια νέα ροή εσόδων από τόκους, συμβάλλοντας θετικά στα κέρδη τους. Σε αυτό το πλαίσιο μπορούν να αποκτούν αυτά τα δάνεια σε τιμές που αντικατοπτρίζουν τις προσαρμοσμένες στον κίνδυνο αποδόσεις τους, οι οποίες μπορεί να είναι ευνοϊκές σε σύγκριση με την έκδοση νέων δανείων.
Με την επαναγορά των επαναλαμβανόμενων δανείων, οι τράπεζες μπορούν να αποκαταστήσουν ή να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με δανειολήπτες που έχουν αναδιαρθρώσει επιτυχώς τα χρέη τους, ανοίγοντας ενδεχομένως ευκαιρίες διασταυρούμενων πωλήσεων για άλλα τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες.
Έτσι η δυνατότητα των φορέων παροχής υπηρεσιών να αναχρηματοδοτούν τα υπό διαχείριση δάνειά τους έχει έρθει στο προσκήνιο, καθώς το πρόσφατα εκδηλωθέν ενδιαφέρον από ήδη αδειοδοτημένους φορείς αναδεικνύει τα δυνητικά οφέλη, τα οποία περιλαμβάνουν:
Αυξημένες και βελτιωμένες επιλογές αναδιάρθρωσης
Εισροή «νέου χρήματος»
Επανένταξη των δανειοληπτών στο τραπεζικό σύστημα
Ρύθμιση των «κόκκινων» δανείων για αγρότες και αγροτικούς συνεταιρισμούς, πρόγραμμα για την ανάπτυξη των θερμοκηπιακών καλλιεργειών ύψους 600 εκατ. ευρώ και τη μονιμοποίηση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης για το αγροτικό πετρέλαιο από το 2025 ύψους 100 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνονται στα μέτρα για τη στήριξη του πρωτογενούς τομέα, που ανακοινώθηκαν στην 88η ΔΕΘ, την εξειδίκευση των οποίων παρουσίασε σήμερα Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου, στη διυπουργική συνέντευξη, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστας Τσιάρας.
Ειδικότερα, τα «κόκκινα δάνεια» υπολογίζονται συνολικά σε 3,8 δισ. ευρώ, με τα «βάρη» να αφορούν σε 26.000 ακίνητα (αξίας 1,5 δισ. ευρώ), 750 αγροτικούς συνεταιρισμούς και 21.000 αγρότες. Η πλειοψηφία των δανείων αυτών είναι στην πρώην Αγροτική Τράπεζα, ενώ σύμφωνα με τον ΥπΑΑΤ, αναμένεται σημαντική διαγραφή των χρεών αλλά και νέα τραπεζική χρηματοδότηση.
Στόχος είναι, όπως επισήμανε ο κ. Τσιάρας, είναι η στήριξη των συνεργατικών σχημάτων, η ενίσχυση βιώσιμων συνεταιρισμών, η άμεση πρόσβαση σε λύσεις νέας τραπεζικής χρηματοδότησης και οι βιώσιμες ρυθμίσεις αγροτικών δανείων.
Στα 600 εκατ. ευρώ ανέρχεται το πρόγραμμα για την αύξηση της θερμοκηπιακής καλλιέργειας στην επικράτεια
Σε συνεργασία με την ΕΘΕΑΣ θα υπάρξουν:
Νέο πλαίσιο ρυθμίσεων/συμβατικών εξοφλήσεων με σημαντική διαγραφή οφειλών στη βάση του λογιστικού υπολοίπου
Συνδυαστική λύση επί παλαιών απαιτήσεων (λύσεις διαγραφής οφειλών) με ταυτόχρονη νέα τραπεζική χρηματοδότηση
Προώθηση συνεργειών μεταξύ βιώσιμων Συνεταιρισμών
Άμεση αξιοποίηση ακινήτων και εκμίσθωση αυτών προκειμένου για την αύξηση ταμειακών ροών
Προώθηση Συγχωνεύσεων – Αποσχίσεων και εν γένει Εταιρικών Μετασχηματισμών μη βιώσιμων
600 εκατ. ευρώ για θερμοκηπιακές καλλιέργειας
Στα 600 εκατ. ευρώ ανέρχεται το πρόγραμμα για την αύξηση της θερμοκηπιακής καλλιέργειας στην επικράτεια, με στόχο την τόνωση της εξωστρέφειας, και το οποίο αναμένεται να προκηρυχθεί μέχρι τα τέλη του χρόνου.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία η Ελλάδα έχει λιγότερα από 48.000 στρέμματα με θερμοκηπιακές καλλιέργειες, ενώ η Ολλανδία διαθέτει 120.000 στρέμματα και η Τουρκία 800.000 στρέμματα.
Για την αύξηση της παραγωγής, ο κ. Τσιάρας παρέθεσε το παράδειγμα της καλλιέργειας της ντομάτας, επισημαίνοντας ότι η παραγωγή της υπαίθριας φτάνει τους 3 τόνους/στρέμμα, ενώ στα θερμοκήπια η αντίστοιχη παραγωγή ανέρχεται στα 13,5 τόνους/στρέμμα.
Με τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες θα υπάρχει εξοικονόμηση ενέργειας κατά 30%, μείωση της κατανάλωσης νερού, ενώ θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.
Η χρηματοδότηση του προγράμματος είναι κατά 50% μέσω ΠΑΑ (300 εκατ. ευρώ), το 35% με τραπεζικό δανεισμό και το 15% ιδία κεφάλαια. Σε πληγείσες από φυσικές καταστροφές περιοχές και στο Β. Αιγαίο το ποσοστό ενίσχυση προσαυξάνεται κατά 10%.
Δικαιούχοι θα είναι φυσικά, συλλογικά και νομικά πρόσωπα.
Ταυτόχρονα, ο κ. Τσιάρας ανέφερε ότι στα σχέδια βρίσκεται η ανταλλαγή και αντιπαροχή των αδρανών δημόσιων γαιών που ανήκουν στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στόχος είναι η αξιοποίηση των γαιών αυτών για αγροτική χρήση αλλά και για αναπτυξιακούς και κοινωνικούς λόγους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥπΑΑΤ, στις αδρανείς γαίες περιλαμβάνονται δάση 2,448 εκατ. στρεμμάτων, βοσκές – χερσολιβαδικά και χέρσα 7,335 εκατ. στρέμμα και αγροί, δενδρώνες 1,799 εκατ. στρέμματα.
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί είναι η επικαιροποίηση του ν 4061/12 με:
Εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου διαχείρισης των ακινήτων του ΥπΑΑΤ
Αποσαφήνιση αρμοδιοτήτων για τη διαχείριση και προστασία των εν λόγω εκτάσεων
Επίλυση εκκρεμοτήτων που αφορούν σε ιδιοκτησιακά ζητήματα καθώς και θέματα αλλαγής χρήσης γης
Άρση γραφειοκρατικών εμποδίων για τη σύσταση ή μεταβίβαση εμπραγμάτων δικαιωμάτων σε ιδιωτικές εκτάσεις
Δημιουργία εργασίας σε συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την πλήρη αποτύπωση των διαθέσιμων γαιών
Το αγροτικό πετρέλαιο
Ειδικότερα, σε ότι αφορά το αγροτικό πετρέλαιο, μονιμοποιείται η επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης, από το 2025. Το μέτρο αυτό είναι ύψους 100 εκατ. ευρώ.
Δικαιούχοι είναι 298.000 κατ’ επάγγελμα αγροτών, ενώ οι όροι και οι προϋποθέσεις χορήγησής θα καθοριστεί με ΚΥΑ μετά από διαβούλευση με της ΕΘΕΑΣ και λοιπούς κοινωνικούς φορείς.