«Ποτέ δεν είναι αργά για να μάθεις κιθάρα». Με αυτή τη φράση, δειλά, το -αν όχι πολύ μακρινό, σίγουρα πολύ διαφορετικό- 2017, η Εθνική Λυρική Σκηνή προσκαλούσε όσα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών επιθυμούσαν, να ενταχθούν σε ένα νέο -τότε- εκπαιδευτικό πρόγραμμα, μέσω του οποίου θα έβγαιναν από τη ρουτίνα της καθημερινότητας μέσω της μουσικής, της εκμάθησης κλασικής κιθάρας και του τραγουδιού.
Μαθήματα, πρόβες και μία συναυλία στον χώρο των προβών, παρουσία συγγενικών και φιλικών προσώπων έκλεισε την πρώτη χρονιά του εκπαιδευτικού προγράμματος «Κιθάρα Express», που έμελε να γίνει ένα από τα μακροβιότερα εκπαιδευτικά προγράμματα του οργανισμού μέχρι σήμερα.
Επτά χρόνια μετά, τον Ιούλιο του 2024, η κεντρική σκηνή της Λυρικής γέμισε με κιθαρίσματα, χορό, μοίρασμα ιστοριών και μιας αγαπημένης μαγειρικής συνταγής, από ένα σύνολο 55 ατόμων στην… «Τρίτη Εφηβεία» τους και η αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» ήταν κατάμεστη από κόσμο που ήθελε να παρακολουθήσει τη μουσική παράσταση που «γέννησε» η εμπειρία του «Κιθάρα Express», πριν ολοκληρώσει τον -καθ’ ομολογία επιτυχημένο- επταετή κύκλο της.
Μία δημιουργική… «όαση»
«Ήταν μεγάλη έκπληξη η κεντρική σκηνή», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Καίτη Γιουβάννου, μία εκ των συμμετεχόντων του προγράμματος. «Ο χώρος, και μόνο που μπαίνεις, αποπνέει ένα δέος. Η ομάδα ήταν μεγάλη, πολλά τα άτομα. Ήταν μαγεία το ότι μπήκαμε μέσα. Το ότι παίξαμε κιόλας, ήταν κάτι το ασύλληπτο», είπε και πρόσθεσε: «Ήταν πολύ ενδιαφέρον που ανοιγόταν ο καθένας μας, που ξετυλίγονταν η ευαισθησία και οι αληθινές μας ιστορίες. Βγήκαμε εμείς και μιλήσαμε για εμάς επάνω στη σκηνή».
Για την κ. Γιουβάννου, που εντάχθηκε στο «Κιθάρα Express» από τις πρώτες χρονιές του, το πρόγραμμα ήταν πολύ περισσότερο από μία ασχολία για να περάσει ο χρόνος. «Ήταν μία όαση. Δεν είχα κάποια μουσική γνώση. Τραγουδούσα σε χορωδίες, είχα καλό αυτί, αλλά κιθάρα δεν είχα πιάσει ποτέ στα χέρια μου. Ήταν κάτι ξεχωριστό, όπως και να το κάνουμε. Από όλους μας υπήρχε η διάθεση για δημιουργία και επικοινωνία», εξήγησε.
Με τη μουσική παράσταση «Τρίτη εφηβεία» έκλεισε εμφατικά ο κύκλος του «Κιθάρα Express». «Μία στεναχώρια την έχω που κλείνει αυτός ο κύκλος. Είναι δύσκολο, γιατί ήταν μία δημιουργική ασχολία, ήταν χαρά», είπε η κ. Γιουβάννου.
Παρέα express
Μιλώντας με την Κική Κέρζελη, υπεύθυνη σχεδιασμού και υλοποίησης του «Κιθάρα Express» και καλλιτεχνική συνεργάτιδα των εκπαιδευτικών και κοινωνικών δράσεων της ΕΛΣ, γίνεται εύκολα αντιληπτό το βασικό συστατικό επιτυχίας του προγράμματος, που δεν είναι άλλο από τη δημιουργία κοινότητας.
«Η κοινότητα που δημιουργήθηκε μέσα από το πρόγραμμα, η μεγάλη κοινότητα του “Κιθάρα Express”, που συντηρείται και αναπτύσσεται τόσο εντός, όσο και εκτός της τάξης του, είναι το βασικό αποτύπωμα αυτού του προγράμματος», είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κέρζελη και συμπλήρωσε: «Σε μία περίοδο που το αίσθημα του ανήκειν, γίνεται όλο και πιο δύσκολη υπόθεση για όλες τις ηλικίες, η κοινότητα του “Κιθάρα Express” αναπτύχθηκε και ανέπτυξε τέτοιους κοινωνικούς δεσμούς μέσα σε αυτά τα επτά χρόνια, με πρώτο και βασικό όχημα το τραγούδι και τη μουσική, και ενώ είναι γνωστό και κοινότυπο ότι η μουσική φέρνει κοντά και ενώνει τους ανθρώπους, αυτή η σύνδεση που δημιουργήθηκε αρχικά μέσω της μουσικής, και στη συνέχεια μεταφέρθηκε και σε άλλες εκφάνσεις της κοινωνικής και προσωπικής ζωής των μελών της ομάδας, παραμένει για ‘μένα το πιο σημαντικό και ουσιαστικό επίτευγμα του “Κιθάρα Express”».
Μέσα από το πρόγραμμα, οι συμμετέχοντες βίωσαν και τη δύσκολη περίοδο του κορονοϊού και της καραντίνας. Όπως διηγήθηκε η κ. Κέρζελη, η ανακοίνωση των μέτρων και η παύση των μαθημάτων έπεσε «σαν βόμβα» και τα μέλη της ομάδας ήδη από τις πρώτες μέρες, εξέφρασαν την ανάγκη «να μην χαθούν», έστω και σε ένα άτυπο πλαίσιο.
«Ήταν η πιο δύσκολη στιγμή του “Κιθάρα Express”, εκείνη της πρώτης καραντίνας, καθώς όλο το άγχος, ο φόβος, η ανασφάλεια και όλα τα άλλα συναισθήματα σύγχυσης, μεταφέρονταν μέσα στην ομάδα και η διαχείριση τους μέσα από την ψυχρότητα και την απόσταση της οθόνης, αποτελούσε μία συνεχόμενη πρόκληση για όλους», ανέφερε.
Τελικά, πολύ γρήγορα βρέθηκε τρόπος, με έναν συνδυασμό συγχρονισμένης και ασύγχρονης εκπαίδευσης, μέσα από εβδομαδιαία βίντεο εκμάθησης του υλικού, διαδικτυακές συναντήσεις μέσω διαφορετικών πλατφορμών για την εξυπηρέτηση όλων των μελών, αλλά ακόμη και μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας για όσους δεν είχαν τη δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο.
«Όλη αυτή η προσπάθεια διατήρησης μιας κανονικότητας στο πλαίσιο της ομάδας και συνέχισης και εξέλιξης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, λειτούργησε πολύ θετικά στην εξέλιξη του προγράμματος και μετά την πανδημία και στην επιστροφή στο δια ζώσης πρόγραμμα. Ήταν πολύ σημαντικό για τους συμμετέχοντες ότι το πρόγραμμα δεν σταμάτησε, το γεγονός πως τους σκεφτήκαμε και δεν τους αφήσαμε μόνους -όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά. Αυτό φαίνεται να έχει καταγραφεί μέσα τους ως ένα κομβικό σημείο του “Κιθάρα Express” και της σχέσης τους με το πρόγραμμα και την ομάδα», κατέληξε η κ. Κέρζελη.
Μετά τις κιθάρες, τι;
Μπορεί ένας επιτυχημένος, δημιουργικός κύκλος να έκλεισε, αυτό δε σημαίνει ότι οι ευκαιρίες για τα άτομα άνω των 65 ετών σταμάτησαν εδώ. Από τη νέα σεζόν, οι εκπαιδευτικές δράσεις 65+ της ΕΛΣ θα συνεχιστούν και θα περιλαμβάνουν εκπαιδευτικά καλλιτεχνικά προγράμματα, διαγενεακά εργαστήρια για ενήλικες άνω των 65 ετών και παιδιά, συναυλίες σε γηροκομεία και Λέσχες Φιλίας, βιωματικά εργαστήρια εκπαίδευσης εκπαιδευτών σε ζητήματα 65+, καθώς και σεμινάρια του προσωπικού της ΕΛΣ σε ζητήματα κινητικότητας, επικοινωνίας και υποδοχής ενηλίκων 65+.
Επιπλέον, στην αρχή της νέας σεζόν, αναμένονται και ανακοινώσεις σχετικά με τις εκπαιδευτικές δράσεις που αφορούν και τα ‘Ατομα με Αναπηρία: εκπαιδευτικά καλλιτεχνικά προγράμματα για μεικτές ομάδες ατόμων με ή χωρίς αναπηρία, βιωματικά εργαστήρια εκπαίδευσης εκπαιδευτών καθώς και σεμινάρια εκπαίδευσης προσωπικού ΕΛΣ σε ζητήματα συμπερίληψης ΑμεΑ, περιλαμβάνονται στον σχεδιασμό των Εκπαιδευτικών και Κοινωνικών Δράσεων της ΕΛΣ.
Βασικός άξονας των δράσεων, όπως επισημαίνεται από την πλευρά της Λυρικής, είναι η ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων στην τέχνη και τον πολιτισμό, εστιάζοντας σε καλές πρακτικές συμπερίληψης ενηλίκων 65+ και ΑμεΑ.
Οι νέες αυτές δράσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Έργου «SUB.1.1.6 Προσέλκυση ατόμων 65+ και ατόμων με αναπηρία σε δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής». Φορέας χρηματοδότησης του Έργου είναι το Υπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGeneration EU.