Το πρόσφατο περιστατικό θανάτου Ελληνίδας μετά την κατανάλωση φαγητού σε εστιατόριο στο εξωτερικό, έφερε στην επιφάνεια με τον πιο δραματικό τρόπο την κρισιμότητα της ενημέρωσης των καταναλωτών σε θέματα ασφάλειας τροφίμων καθώς και την αναγκαιότητα τόνωσης της εμπιστοσύνης τους στο σύστημα ασφάλειας των τροφίμων της ΕΕ, το οποίο υποστηρίζεται αποκλειστικά από επιστημονικά στοιχεία.
Είναι γεγονός ότι η ασφάλεια τροφίμων έχει καταστεί κλειδί, όχι μόνο για τη δημόσια υγεία αλλά και την ικανοποιητική λειτουργία της αγοράς και της κοινωνίας στο σύνολό της. Σε αυτό το πλαίσιο, η ευρωπαϊκή και η εθνική δράση είναι απαραίτητη, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα που καταναλώνει κάθε πολίτης, από το ένα άκρο της Ευρώπης στο άλλο, είναι τα ασφαλέστερα στον κόσμο.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου, με την υλοποίηση μιας σειράς δράσεων και συνεργασιών, ολοκληρώνει τον κύκλο της, για το 2023, η επικοινωνιακή εκστρατεία #EUChooseSafeFood της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) που συνδέει την επιστήμη με τα τρόφιμα που καταλήγουν στο πιάτο, δίνοντας τη δυνατότητα στους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές και υγιεινές επιλογές τροφίμων.
«Ο τελικός απολογισμός για την επίτευξη των στόχων, θα πραγματοποιηθεί από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, η οποία και συντονίζει αυτή την καμπάνια, όμως μέχρι στιγμής, είμαστε πολύ ικανοποιημένοι γιατί βλέπουμε ένα ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον από την πλευρά των καταναλωτών για τις ενότητες που καλύπτουμε, ιδιαίτερα σε τομείς που μέχρι πρόσφατα αντιμετωπίζονταν ως θέματα που αφορούν κυρίως το επιστημονικό κοινό, όπως για παράδειγμα οι επιμολυντές» τονίζει μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Αντώνιος Ζαμπέλας, πρόεδρος του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων και καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Οι συνεργασίες με τους επαγγελματίες, πέραν των ακαδημαϊκών, είχαν μεγάλη ανταπόκριση, οι ακόλουθοι στα κοινωνικά δίκτυα αυξάνονται και βλέπουμε ότι στο διαδίκτυο κινούνται με μεγαλύτερη συχνότητα θεματικές που έχουν σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων, αλλά και την επιστήμη πίσω από αυτήν» υπογραμμίζει.
Στο επίκεντρο της φετινής εκστρατείας #EUChooseSafeFood βρέθηκαν, η υγιεινή, οι επιμολυντές και η σπατάλη των τροφίμων. Οι συγκεκριμένες τρεις θεματικές ενότητες είναι στην πραγματικότητα αλληλένδετες. Όπως εξηγεί μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ζαμπέλας «γνωρίζοντας και ακολουθώντας κανείς, τους ορθούς κανόνες υγιεινής τροφίμων (κατά την αποθήκευση, προετοιμασία γευμάτων, συντήρηση κλπ), αποφεύγει τους επιμολυντές στα τρόφιμα και προστατεύει τόσο τον εαυτό του όσο και τα πρόσωπα του περιβάλλοντός του στο σπίτι, στην εργασία, σε συναντήσεις κ.α. Με τη σειρά τους, τα τρόφιμα που έχουν χειρισθεί με τον κατάλληλο τρόπο και σύμφωνα με τις οδηγίες, είναι ασφαλή για το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα και αυτός είναι ένας από τους τρόπους για να μειωθεί σημαντικά η σπατάλη τους». Δίνοντας ένα πρακτικό παράδειγμα, επισημαίνει ότι ο καταναλωτής που γνωρίζει ότι οι πατάτες αποθηκεύονται σε σκιερό και αεριζόμενο μέρος, και όχι στο ψυγείο, μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης της χημικής ουσίας που ονομάζεται ακρυλαμίδιο και αξιοποιεί στο έπακρο την πρώτη του ύλη (πατάτες) για την παραγωγή γευμάτων, χωρίς να έχει απώλειες από λάθους χειρισμούς.
Πόσο σημαντική όμως είναι η εκπαίδευση των καταναλωτών ώστε να κάνουν συνειδητές επιλογές τροφίμων, διαβάζοντας σωστά τις ετικέτες και μειώνοντας την ποσότητα των τροφίμων που απορρίπτονται λόγω εσφαλμένης πληροφόρησης; Όπως αναφέρει ο κ. Ζαμπέλας, σε ένα περιβάλλον που το χαρακτηρίζει η επισιτιστική επισφάλεια αλλά και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, είναι καθοριστικής σημασίας ο καταναλωτής να εκπαιδεύεται και να ενημερώνεται διαρκώς για τα νέα επιστημονικά δεδομένα, έτσι ώστε να είναι σε θέση να επιλέγει, ανάμεσα σε μια πληθώρα προϊόντων, αυτά που πραγματικά καλύπτουν τις δικές του ανάγκες.
Σημειώνεται ότι γίνεται μεγάλη προσπάθεια από τον ΕΦΕΤ, τόσο μέσω της εκστρατείας #EUChooseSafeFood όσο και πολλών άλλων ενημερωτικών δράσεων, τα επιστημονικά δεδομένα να γίνουν προσιτά στον καταναλωτή, ώστε να είναι σε θέση να κατανοεί την ετικέτα και να επιλέγει, ελαχιστοποιώντας τη σπατάλη των τροφίμων αλλά και τη σπατάλη του διαθέσιμου εισοδήματός του.
Εντείνεται το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων
Η σπατάλη τροφίμων είναι ένα φαινόμενο που έχει ενταθεί δραματικά στην εποχή μας και απασχολεί τόσο τους επιστήμονες όσο και έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ευαισθητοποιημένων ενεργών πολιτών, καθώς αποτελεί πληγή για την οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σύμφωνα με όσα επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ζαμπέλας, ενώ για την Ελλάδα δεν υπάρχουν ιδιαίτερα στοιχεία ως προς την σπατάλη των τροφίμων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει υπολογισθεί ότι είναι περίπου 20%. Σύμφωνα με μία μελέτη που διεξήγαγε ο ΟΗΕ το 2021, οι Έλληνες πετάνε περίπου 1,5 εκατομμύρια τόνους τροφίμων τον χρόνο ενώ οι Πορτογάλοι, με παρόμοιο πληθυσμό, 860.000. «Αυτός είναι ένας πολύ μεγάλος αριθμός, που επιβαρύνει οικονομικά τα νοικοκυριά, δεδομένου ότι πρέπει να αγοράζουν πιο συχνά τρόφιμα, αλλά και ευρύτερα αυξάνονται οι ανάγκες, αυξάνεται και αποπροσανατολίζεται η παραγωγή και επιβαρύνεται το περιβάλλον. Το ανησυχητικό είναι ότι ο Έλληνας καταναλωτής ενώ γνωρίζει για το πρόβλημα, δεν το θεωρεί σημαντικό» υποστηρίζει ο κ. Ζαμπέλας.
Εστιάζοντας στις δράσεις στις οποίες συμμετέχει ο ΕΦΕΤ στο πλαίσιο αυτό, σημειώνει ότι εντάσσονται σε μία πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για εκτενή και πολύπλευρη ενημέρωση του καταναλωτή ως προς τον χειρισμό των τροφίμων στο σπίτι. Σημειώνεται ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο στόχος είναι τα κράτη μέλη να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων σε εθνικό επίπεδο (το 2030 σε σύγκριση με το 2020) κατά 30 % (κατά κεφαλήν) στους τομείς του λιανικού εμπορίου, των εστιατορίων και των νοικοκυριών, και κατά 10% στον τομέα της μεταποίησης. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, οι δράσεις, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΦΕΤ, πρέπει να είναι πολυδιάστατες και να περιλαμβάνουν την ενίσχυση της συνεργασίας στην αλυσίδα των τροφίμων, την ενθάρρυνση πρωτοβουλιών των επιχειρήσεων τροφίμων και την στήριξη της αλλαγής συμπεριφοράς των καταναλωτών.
Την ίδια στιγμή ο ΕΦΕΤ, έχοντας ως κύριο στόχο την προστασία του καταναλωτή, συνεργάζεται με τις επιχειρήσεις τροφίμων ώστε τα προϊόντα που είναι προς διάθεση να είναι ασφαλή και να ανταποκρίνονται πλήρως σε αυτό που αναγράφει η ετικέτα τους. «Αναπτύσσουμε προγράμματα ελέγχου που αφορούν κυρίως βιολογικούς και χημικούς κινδύνους αλλά και που αφορούν σε υλικά που μπορεί να μεταναστεύσουν σε τρόφιμα. Μας ενδιαφέρει πολύ η επισήμανση και η απάτη στον τομέα των τροφίμων. Από τους έως τώρα ελέγχους, επικεντρωνόμαστε περισσότερο στην salmonella και στα αλλεργιογόνα. Για το 2024 ένας από τους στόχους μας είναι να δομήσουμε διαδικασίες που να βοηθούν τις επιχειρήσεις στον δικό τους αυτοέλεγχο αλλά και να αυξήσουμε την ενημέρωση του καταναλωτή σε θέματα ασφάλειας τροφίμων και διατροφής» τονίζει ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ένας διαρκής στόχος προς επίτευξη των παραπάνω είναι η συνεχιζόμενη εκπαίδευση του προσωπικού και η βελτίωση των συνεργασιών και του συντονισμού από πλευράς ΕΦΕΤ με άλλες υπηρεσίες του δημοσίου τομέα που διενεργούν ελέγχους.