Πως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις νέες τεχνολογίες ως άτομα και ως κοινωνία; Χρειαζόμαστε τα ρομπότ; Είναι φίλοι ή εχθροί μας; Μπορούμε να τα εμπιστευθούμε; Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) να είναι δημιουργική ώστε λ.χ. το ChatGPT να γράφει παιδικά βιβλία ή μυθιστορήματα; Θα βρεθούν άραγε κάποτε τα ρομπότ στην κορυφή της πυραμίδας της εξέλιξης των ειδών; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα τα οποία θέτει η έκθεση «Hallo robot/Γειά σου ρομπότ. Το ντιζάιν ανάμεσα στον άνθρωπο και την μηχανή» στο Μουσείο «Vitra Design» της γερμανική πόλης Βάιλ αμ Ράιν δίπλα στην ελβετική Βασιλεία και πολύ κοντά στα σύνορα με την Γαλλία.
Τα ρομπότ είναι εδώ. Αυτό που ακούγεται ως επιστημονική φαντασία ή θεωρία συνωμοσίας γίνεται εδώ και καιρό καθημερινότητα. Η ρομποτική μπαίνει όλο και περισσότερο στη ζωή μας. Τα drones μεταφοράς φορτίων, τα ρομπότ φροντίδας, τα διαδικτυακά ρομπότ (internet bot) που εκτελούν αυτοματοποιημένες εντολές, τα ΑΤΜ, το αυτοκινούμενο τρένο μεταξύ των τερματικών αεροδρομίων και πολλά άλλα ελέγχονται, τουλάχιστον εν μέρει, από τη ρομποτική. Κατά τους οργανωτές της έκθεσης, το ντιζάιν βρίσκεται ανάμεσα στο σημείο επαφής μεταξύ του ανθρώπου και αυτού του ρομποτικού περιβάλλοντος και δείχνει πώς διαμορφώνεται η αλληλεπίδραση και η σχέση μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, αλλά και μεταξύ των ανθρώπων.
Η έκθεση, η οποία συνδιοργανώνεται από το «Μουσείο Εφαρμοσμένης Τέχνης» (MAK) της Βιέννης και το «Μουσείο Ντιζάιν» της βελγικής Γάνδης, περιλαμβάνει περισσότερα από διακόσια εκθέματα από τη βιομηχανία, την κατοικία, παιχνίδια υπολογιστών, εγκαταστάσεις πολυμέσων και παραδείγματα από τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Όλα καθιστούν σαφές πόσο πολύ διεισδύουν στις ζωές μας τα ρομπότ, μέχρι τις πιο προσωπικές πτυχές της ζωής μας. Αναδεικνύουν επίσης πόσο μπορεί να ελεγχθεί σήμερα η ζωή μας από τους αλγόριθμους και την τεχνητή νοημοσύνη και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Πραγματεύεται επομένως και τα ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που σχετίζονται με την αυξανόμενη επιρροή της ρομποτικής. Οι επισκέπτες τίθενται μπροστά σε 14 ερωτήματα κατανεμημένα σε τέσσερεις ενότητες.
Οι ενότητες της έκθεσης
Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στον αρχικό ενθουσιασμό για τον τεχνητό άνθρωπο. Εδώ δεν συναντάμε μόνο γνωστά ρομπότ από τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία, όπως το αξιαγάπητο και αστείο μικρό ρομπότ «R2-D2» της ταινίας «Ο Πόλεμος των Άστρων» αλλά και το πολύ πραγματικό ρομποτικό σκύλο «spot», ο οποίος βοηθά στις δοκιμές πυραύλων και στις ανασκαφές της Πομπηίας. Πρόσφατα, μάλιστα, ο «spot» κέρδισε μια αμφιλεγόμενη διασημότητα χάρη σε ένα βίντεο που τον δείχνει στην έρημη Σαγκάη με ένα μεγάφωνο στην πλάτη να ζητά από τους πολίτες να συμμορφωθούν με τα μέτρα για τον κορωνοϊό…
Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στην βιομηχανία και τον κόσμο της εργασίας -και της πνευματικής- φωτίζοντας το θέμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Το εύρος των εκθεμάτων εδώ κυμαίνεται από κλασικά βιομηχανικά ρομπότ έως μια εγκατάσταση της ομάδας RobotLab, στην οποία ένα ρομπότ γράφει ασταμάτητα κείμενα. Πάντως, κατά την επιμελήτρια της έκθεσης Άμελι Κλάιν «Ένα ρομπότ το οποίο συντάσσει ένα κείμενο μπορεί να μιλήσει τρεις γλώσσες, έχει λεξιλόγιο, γνωρίζει γραμματική και συντακτικό αλλά δεν καταλαβαίνει τι γράφει». Διερευνά επομένως τα όρια μεταξύ της αυτοματοποιημένης εργασίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η συσκευή σύμβολο (της Motorola), ένα φορητό τερματικό που χρησιμοποιείται σε μεγάλα κέντρα διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδα (logistics). Οι παραγγελίες εμφανίζονται απευθείας στην οθόνη και ο σαρωτής που φορά στο δάχτυλο ο εργαζόμενος καταγράφει την διεκπεραίωση και η απόδοσή του παρακολουθείται ζωντανά. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί αντικείμενο αντιπαραθέσεων και όπως είναι αναμενόμενο προκαλεί συνεχώς αρνητικά σχόλια.
Το πώς η τεχνολογία έρχεται συνεχώς πιο κοντά μας, ως «φίλος και αρωγός», στην καθημερινή ζωή, στο νοικοκυριό, στη φροντίδα, ως ψηφιακός σύντροφος, ακόμη και στο cybersex, γίνεται σαφές στο τρίτο μέρος της έκθεσης. «Το ρομπότ δεν μπορεί να νιώσει συναισθήματα. Αυτό δεν θα αλλάξει στο άμεσο μέλλον», κατά τον διευθυντή του Μουσείου Ματέο Κρις, είναι όμως ιδιαίτερα ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς πώς αλλάζει όχι μόνο η σχέση ανθρώπου και μηχανής, αλλά και η αλληλεπίδραση των ανθρώπων.
Η τέταρτη ενότητα αφορά στην προϊούσα «ενοποίηση» ανθρώπων και ρομποτικής, για παράδειγμα όταν κυκλοφορούμε σε μια λεγόμενη «έξυπνη πόλη». Η τεχνολογία μάς διαμορφώνει και εμείς διαμορφώνουμε το τεχνολογικό, ρομποτικό περιβάλλον μας. Ο Βερολινέζος καλλιτέχνης πολυμέσων Σίμον Βέκερτ δημιούργησε για την εγκατάσταση βίντεο «Google Maps Hacks», ένα τεχνητό μποτιλιάρισμα στους χάρτες της Google με ένα καροτσάκι γεμάτο smartphones σε άδειους δρόμους και οι πληροφορίες γίνονται αμέσως αντικείμενο επεξεργασίας. Ο Βέκερτ μάς κάνει έτσι να αντιληφθούμε ότι ζούμε σε ένα ρομποτικό περιβάλλον εδώ και πολύ καιρό.
Τα συμπεράσματα επαφίενται βέβαια στον επισκέπτη και όχι …στα ρομπότ. Ωστόσο, τα ερωτήματα τα οποία εγείρονται παραμένουν πολλά. Η συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη ταλαντεύεται μεταξύ της ουτοπίας και της δυστοπίας, μεταξύ της ελπίδας για έναν καλύτερο, -τεχνολογικοποιημένο- κόσμο και του φόβου του παραμερισμού του ανθρώπου. Και η Τέχνη; Eίναι άραγε τέχνη ένα έργο της Ai-Da, του πρώτου ρομπότ-ζωγράφου, το οποίο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση πέρυσι στην Μπιενάλε της Βενετίας; Την απάντηση στο ερώτημα έδωσε στην Deutsche Welle με σύντομο και περιεκτικό τρόπο o Άχμεντ Ελγκαμάλ καθηγητής της Επιστήμης Υπολογιστών του πανεπιστημίου Ράτγκερς του Νιου Τζέρσεϋ (Rutgers University Νew Jersey): «H πραγματική τέχνη είναι ο προγραμματισμός του ίδιου του ρομπότ».
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ ΜΠΕ