Η Ομάδα Εργασίας που αναθεώρησε το κληρονομικό δίκαιο εισάγει σημαντικές αλλαγές για σύζυγους, συντρόφους με σύμφωνο συμβίωσης αλλά και ζευγάρια σε ελεύθερη ένωση. Με το νέο νομοσχέδιο, η κληρονομική διαδοχή προσαρμόζεται στις σύγχρονες μορφές οικογένειας, δίνοντας για πρώτη φορά σαφή κληρονομικά δικαιώματα και στους συντρόφους χωρίς νομικό δεσμό.
Στο επίκεντρο των συζητήσεων της Ομάδας Εργασίας που επανέγραψε το κληρονομικό δίκαιο βρέθηκαν οι σύζυγοι, οι σύντροφοι με σύμφωνο συμβίωσης, τα ζευγάρια σε ελεύθερη ένωση και τα ποσοστά που δικαιούνται σε κάθε περίπτωση. Το νέο νομοσχέδιο επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που κατανέμεται η κληρονομιά, προσαρμόζοντας τη νομοθεσία στις σύγχρονες μορφές οικογένειας.
Όπως είχε επισημάνει ο πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής και ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ, Απόστολος Γεωργιάδης, κατά την παρουσίαση του σχεδίου νόμου, «η σημερινή οικογενειακή πραγματικότητα δεν περιορίζεται στους στενούς συγγενικούς δεσμούς. Νέες μορφές συμβίωσης και οικογένειας δημιουργούν ουσιαστικές προσωπικές σχέσεις που το Δίκαιο οφείλει να αναγνωρίσει». Σύμφωνα με τον ίδιο, η μεταρρύθμιση διευρύνει την προστασία σε πρόσωπα που, αν και δεν είναι συγγενείς κατά την παραδοσιακή έννοια, αποτελούν ουσιαστικό μέρος της οικογενειακής ζωής του διαθέτη, ενισχύοντας τον σεβασμό στη βούλησή του και αντιμετωπίζοντας σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες.
Με τις νέες διατάξεις, οι σύζυγοι με γάμο – είτε θρησκευτικό είτε πολιτικό – έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους συντρόφους που διαθέτουν σύμφωνο συμβίωσης. Ο νομοθέτης αντιμετωπίζει ισότιμα και τις δύο κατηγορίες, εξασφαλίζοντας ότι τα κληρονομικά δικαιώματα ισχύουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο για όλους τους δικαιούχους.
Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές αφορά τη νόμιμη μοίρα που δικαιούται ο επιζών σύζυγος. Το ποσοστό αυξάνεται από 25% σε 33,3% σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε ένα παιδί, ενώ τα υπόλοιπα 2/3 (66,7%) της κληρονομιάς αποδίδονται στα παιδιά. Η αλλαγή αυτή τροποποιεί ένα καθεστώς που ίσχυε αδιάλειπτα για 80 χρόνια, ενισχύοντας την προστασία του επιζώντος συζύγου. Σε περιπτώσεις με περισσότερα από ένα παιδιά, τα ποσοστά παραμένουν όπως ισχύουν σήμερα και δεν αλλάζουν.
Για πρώτη φορά, το νομοσχέδιο ενισχύει και την προστασία των συντρόφων σε ελεύθερη ένωση, δηλαδή όταν δεν υπάρχει κανένας νομικός δεσμός. Ο σύντροφος εντάσσεται στην πέμπτη τάξη κληρονομικής διαδοχής, που σημαίνει πρακτικά ότι μπορεί να κληρονομήσει μόνο αν δεν υπάρχουν συγγενείς πρώτης γραμμής – ούτε παιδιά, ούτε σύζυγος, ούτε γονείς.
Κεντρικό στοιχείο για την αναγνώριση των κληρονομικών δικαιωμάτων των συντρόφων σε ελεύθερη ένωση είναι ο χρόνος συμβίωσης και η προθεσμία υποβολής αίτησης στη Δικαιοσύνη. Ο επιζών σύντροφος πρέπει να προσφύγει στο δικαστήριο εντός τεσσάρων μηνών από τον θάνατο του κληρονομούμενου, προκειμένου να εξεταστεί αν πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Η βασική προϋπόθεση είναι η συμπλήρωση τριών ετών συμβίωσης με τον κληρονομούμενο, ώστε να θεωρηθεί «ικανή και αναγκαία συνθήκη» για την αναγνώριση της κληρονομίας.
Με το νέο νομοσχέδιο, η κληρονομική διαδοχή αναγνωρίζει και προστατεύει ουσιαστικά όλες τις μορφές σύγχρονης οικογένειας, εξασφαλίζοντας ίσα δικαιώματα για συζύγους και συντρόφους, ανεξάρτητα από το είδος της συμβίωσης. Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που αλλάζει σημαντικά το τοπίο του κληρονομικού δικαίου, προσαρμόζοντάς το στις ανάγκες και τις πραγματικότητες της σύγχρονης κοινωνίας.
