Αποκαλυπτικός ήταν ο εντατικολόγος όταν ανακάλεσε στη μνήμη του τη στιγμή που παίρνοντας το ιστορικό της οικογένειας ενημερώθηκε από τη Ρούλα Πισπιρίγκου ότι είχαν φύγει από τη ζωή αλλά δυο παιδιά.
Το επόμενο κομβικό σημείο της νοσηλείας της μικρής Τζωρτζίνας στη μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Παίδων του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών εξετάζουν από σήμερα οι δικαστές στη δίκη με κατηγορούμενη την Ρούλα Πισπιρίγκου.
Στο βήμα του μάρτυρα βρέθηκε ο διευθυντής της ΜΕΘ Παίδων του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών ο Ανδρέας Ηλιάδης .
Η κατηγορούμενη παρακολουθούσε με προσοχή την κατάθεση του μάρτυρα μέχρι τη στιγμή που αναφέρθηκε στο σύνδρομο Μινχάουζεν οπότε βγήκε από τη δικαστική αίθουσα. Παρών σήμερα στη δίκη ήταν και ο πατέρας της Τζωρτζίνας Μάνος Δασκαλάκης, ο οποίος παρακολούθησε από κοντά την κρίσιμη μαρτυρία.
Ο εντατικολόγος χαρακτήρισε της ανακοπή της μικρής κάτι «σπάνιο, αιφνίδιο στα παιδιά» περιέγραψε τις κρίσιμες ώρες της διακομιδής του παιδιού. «Ήρθε η μικρή Τζωρτζίνα διασωληνωμένη με τον αναισθησιολόγο κ. Χασαπόπουλο. Διέκρινα μεγάλη ένταση στο πρόσωπο του γιατρού και μας έδωσε τις πρώτες πληροφορίες. Μας ευχήθηκε καλή δύναμη και νιώσαμε την ένταση του».
Μέσα στα επόμενα λεπτά αναφέρθηκε στην κρισιμότητα του περιστατικού λέγοντας: Αντιληφθήκαμε ότι επρόκειτο για ένα πολύ σοβαρό περιστατικό. Ήταν κάτι αιφνίδιο. Ήταν ένα παιδάκι που νοσηλευόταν και δεν προμήνυε κάτι ότι θα υπάρξει κάποιο αιφνίδιο συμβάν. Πήραμε και την πληροφορία ότι υπήρχαν δυο ακόμη θάνατοι στην οικογένεια. Πήραμε επιπλέον πληροφορίες όπως το πόση ώρα έγινε καρδιακή αναζωογόνηση».
«Διαπιστώσαμε ένα φυσιολογικό καρδιογράφημα. Συνήθως όταν τα παιδιά έχουν υποστεί καρδιακή ανακοπή εμφανίζουν μια «έκρηξη» συμπτωμάτων. Εδώ, όσο περνούσαν οι ώρες είχαμε μια σταθερή εικόνα από το καρδιογράφημα» πρόσθεσε ο μάρτυρας.
«Ήταν μια δραματική νύχτα» ανέφερε χαρακτηριστικά ο μάρτυρας ο οποίος πρόσθεσε πως το παιδί σταθεροποιήθηκε στις 5 το πρωί όταν και ενημέρωσε τους «θλιμμένους γονείς» που περίμεναν ότι «θα πολεμήσουμε, θα είμαστε κοντά σας».
Αποκαλυπτικός ήταν ο εντατικολόγος όταν ανακάλεσε στη μνήμη του τη στιγμή που παίρνοντας το ιστορικό της οικογένειας ενημερώθηκε από τη Ρούλα Πισπιρίγκου ότι είχαν φύγει από τη ζωή αλλά δυο παιδιά.
Ο θάνατος της Μαλένας που αποδόθηκε σε ηπατική ανεπάρκεια τον έκανε να επικοινωνήσει με «την κ. Μπάκα γνωστή παιδογκολόγο». «Μίλησα δυο φορές μαζί της και μου είπε ότι δεν είχε πεισθεί πως ήταν ηπατική ανεπάρκεια. Αυτό ήταν σημαντικό για μένα για το πως έπρεπε να κινηθώ και πόσο να επεκτείνω τη διερεύνηση της ασθενούς. Αν υπάρχει ηπατική ανεπάρκεια δεν θα τον τοποθετήσω σε καρδιολογικά αίτια» είπε τονίζοντας πως τα παιδιά δεν πεθαίνουν αιφνιδίως από ηπατική ανεπάρκεια.
Αναφερόμενος δε στο θάνατο της Ίριδας ανέφερε πως «πήγε το μυαλό μου κατευθείαν στο σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου».
Η επόμενη κίνηση του ήταν να απευθυνθεί στον εξειδικευμένο στις αρρυθμίες συνάδελφο του κ. Παπαγιάννη στο Ωνάσειο ενώ «Ξεκίνησε ο περίφημης γονιδιακός έλεγχος». Ο εντατικολόγος που χαρακτήρισε «αφρόκρεμα» της χώρας τους γιατρούς που ασχολήθηκαν με την περίπτωση της Τζωρτζίνας. «Απευθυνθήκαμε στον κ. Αναστασάκη που τον παρακάλεσα να μη πάρει χρήματα γιατί η οικογένεια δεν είχε. Είναι πολύ ακριβή διαδικασία, αλλά ο Αναστασάκης το κατάφερε και το έκανε» συμπλήρωσε ο κ. Ηλιάδης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο γιατρός , ήταν ο πρώτος που είχε εκφράσει προβληματισμό για την συμπεριφορά της κατηγορούμενης, πλέον, μετά την ανακοπή που υπέστη το παιδί η οποία οδήγησε στην εγκεφαλοπάθεια. Μάλιστα, έβαλε στο τραπέζι την πιθανότητα να υπάρχει στη μητέρα το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου. Σε αυτό ακριβώς το σημείο η κατηγορούμενη βγήκε από τη δικαστική αίθουσα τη στιγμή που ο μάρτυρας άρχισε να εξηγεί την συγκεκριμένη διαταραχή.
«Το «καμπανάκι» ήταν οι δυο αιφνίδιοι θάνατοι και η ανακοπή, η πληροφορία της ηπατικής ανεπάρκειας που δε με πείθει» είπε ο γιατρός και εξήγησε πως ξεκίνησε να εξετάζει το ενδεχόμενο να πρόκειται για σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου.
«Έπρεπε να εξετάσω αν ο φροντιστής, που στην προκειμένη περίπτωση έχει γνώσεις νοσηλευτικής, αρέσκεται στο να έχει γνώσεις σε αυτό το πεδίο. Συνήθως είναι άτομα με προβλήματα στον ψυχικό κόσμο, αλλά αυτό δεν με αφορά. Στόχος μου είναι να προστατεύσω το παιδί γιατί αυτό είναι κακοποίηση παιδιού. Με συμπτώματα φαινόμενα ασφυξίας. Υπάρχουν red flags που με ταρακούνησαν» ανέφερε ο κ. Ηλιαδης που απευθύνθηκε σε ιατροδικαστή του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Οι γονείς, όπως περίγραψε, αντέδρασαν στην εξέταση από ψυχίατρο. «Οι γονείς της Τζωρτζίνας μου είπαν ότι δεν επιθυμούν τέτοιου είδους παρεμβάσεις. Θέλω να αναφέρω κάτι. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της κυρίας Τσιόλα στην εντατική είχαμε μια συζήτηση. Πίσω από την πόρτα άκουγε η μητέρα της Τζωρτζίνας. Όταν άνοιξε η πόρτα μου είπε «κύριε Ηλιάδη τα άκουσα όλα». Της είπα ότι δεν την αφορά τι λέω με τους συνεργάτες μου».
Ο γιατρός είπε πως περίμενε ότι οι γονείς θα έμπαιναν μετά από αυτό το γραφείο «σαν μαινόμενοι ταύροι», κάτι που δεν έγινε.
Ο κ. Ηλιάδης, ο οποίος έχει μηνυθεί από την οικογένεια της Ρούλας Πισπιρίγκου, ανέφερε πως στην πραγματικότητα δεν ήθελε να επιστρέψει το παιδί στο σπίτι «έστω και με την υπόνοια».
Όταν το παιδί αποσωληνώθηκε και σταθεροποιήθηκε επέστρεψε στο σπίτι και ο κ. Ηλιόπουλος εξακολούθησε να επικοινωνεί μέσω βάιμπερ με τη μητέρα.
Το Σύνδρομο Μινχάουζεν
Το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, ή αλλιώς διαταραχή προσποίησης προκαλούμενη σε άλλον, αποτελεί μία μορφή κακοποίησης στην οποία ο «φροντιστής», ο οποίος σε ποσοστό 90-95% των περιπτώσεων, είναι η μητέρα, σκοπίμως προκαλεί (ή παραπλανητικώς αναφέρει στους γιατρούς) συμπτώματα ασθένειας στο πρόσωπο το οποίο φροντίζει έτσι ώστε το τελευταίο που συνήθως είναι το παιδί, να λάβει ιατρική βοήθεια η οποία, με κάποιο τρόπο, προσφέρει ικανοποίηση στον προκαλούντα αυτήν τη σωματικώς και ψυχικώς παθογενή κατάσταση.
Χαρακτηριστικό αυτών των περιπτώσεων είναι πως το άτομο που προκαλεί ή που ψευδώς αναφέρεται στην εκδήλωση ιατρικών συμπτωμάτων, συνήθως στο παιδί του, δεν αποσκοπεί σε κάποιο οικονομικό όφελος ούτε προσπορίζεται κάποιο εμφανές (π.χ. προνοιακό) ευεργέτημα από αυτή τη διαδικασία. Βάζοντας, όμως, το παιδί του στον ρόλο του αρρώστου υιοθετεί και η ίδια (μιας και όπως είπαμε το άτομο που προκαλεί την όλη νοσηρή κατάσταση είναι συνήθως η μητέρα) τον ψευδορόλο του γονιού ενός άρρωστου παιδιού, με όλη τη φροντίδα, το ενδιαφέρον, τη συμπόνια και την προστασία του περίγυρου που αυτό συνεπάγεται. Ταυτόχρονα, εξασφαλίζει ένα είδος ιδιότυπης «εξαίρεσης» από τις συνήθεις ευθύνες και μέριμνες της καθημερινότητας, αφού όλα πλέον επικεντρώνονται γύρω από την «αρρώστια» του παιδιού, στην οποία φέρεται αποκλειστικώς να εστιάζει, συζητώντας, μάλιστα, εκτεταμένως για αυτήν και συχνά παρέχοντας, σχοινοτενώς, πλήθος ιατρικών λεπτομερειών και πτυχών του ψευδούς ιστορικού καθώς οι δράστιδες είναι συχνά άτομα που έχουν κάποια σχέση με τον χώρο των υπηρεσιών υγείας ή συναφή εκπαίδευση, σε ποσοστό που αναφέρεται γύρω στο 17% και άρα έχουν κάποιες γνώσεις τις οποίες χρησιμοποιούν στρεβλά στη πρόκληση ή στην ψευδοπεριγραφή κλινικής συμπτωματολογίας.
Διάγνωση του «Συνδρόμου Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου»
Θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονισθεί πως, παρότι η κατάθλιψη ή κάποια διαταραχή προσωπικότητας έχουν αναφερθεί σε ποσοστό 9% και 7%, αντιστοίχως, μεταξύ των δράστιδων, το γεγονός πως το συγκεκριμένο σύνδρομο, συμπεριλαμβάνεται στα Διαγνωστικά Εγχειρίδια της Ψυχιατρικής, υπό τον όρο «διαταραχή προσποίησης προκαλούμενη σε άλλον», δεν αποτελεί ικανή συνθήκη συγκρότησης ψυχιατρικής νόσου που μπορεί να θεμελιώσει ακαταλόγιστο ή μειωμένο καταλογισμό, στις περιπτώσεις –μάλιστα- που έχουμε θανατηφόρα κατάληξη, όπως συμβαίνει, δυστυχώς, στο 12% των θυμάτων. Δεν θα πρέπει, μάλιστα, να συγχέεται, επ ουδενί λόγω, με παιδοκτονικές ενέργειες που λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο ψυχωτικών εκδηλώσεων ή με περιπτώσεις της λεγόμενης «αλτρουστικής αυτοκτονίας» όπου ο γονιός στερεί τη ζωή των παιδιών του για να τα «λυτρώσει» από έναν ζοφερό και ανέλπιδου κόσμο και εν συνεχεία αυτοκτονεί και ο ίδιος εξαιτίας βαριάς καταθλιπτικής διαταραχής. Το ποσοστό, μάλιστα, μητέρων με αυτή τη διάγνωση του «Συνδρόμου Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου» που οδηγείται στην αυτοκτονία καταγράφεται μόνον στο 1% των περιπτώσεων, ενώ από τη στιγμή που αυτή η σύνθετα κακοποιητική προς το παιδί συμπεριφορά, θα παρατηρηθεί έστω μία φορά, είναι σύνηθες να επαναλαμβάνεται στα 3/4 των περιπτώσεων.
Σε ποσοστό 36% συνυπάρχουν ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, ενώ συχνό είναι τόσο το οικογενειακό ψυχιατρικό ιστορικό όσο και το ιστορικό παιδικής κακοποίησης στην ίδια τη δράστιδα. Τα άτομα αυτά που φτάνουν στο σημείο να προκαλούν ιατρικά συμπτώματα σε κοντινά τους πρόσωπα, με τα οποία η σχέση θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται από τους συναισθηματικούς προσδιοριστές της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας, ιδιαίτερα δε όταν αυτά είναι τα ίδια τους τα παιδιά, χαρακτηρίζονται από σημαντικά προβλήματα στο «σχετίζεσθαι» τόσο με τους άλλους όσο και με τον ίδιο τους τον εαυτό, καθώς μέσα από αυτή τη νοσηρή τους αλληλεπίδραση με το ίδιο το παιδί, τους γιατρούς που προσπαθούν ατελέσφορα να διαγνώσουν παθολογικά αίτια πίσω από αυτή την εξακολουθητική εκδραμάτιση μιας ανύπαρκτης ή προκαλούμενης νόσου, τον κοινωνικό περίγυρο που σπεύδει προς υποστήριξη, καθώς και μέσα από την ατέρμονα εμπλοκή με τις νοσοκομειακές υπηρεσίες, καλύπτουν το αίσθημα του εσωτερικού τους κενού και την παθολογική τους ανάγκη για προσέλκυση της προσοχής και του ενδιαφέροντος.
Η διαταραχή αυτή είναι υπεύθυνη για 1000 περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης που καταγράφονται ετησίως, επί συνόλου 3.000.000 περιστατικών κάθε μορφής παιδικής κακοποίησης. Αυτό σημαίνει πως δεν θα πρέπει να μένουμε μόνο στα κοινωνικά αντανακλαστικά ευαισθησίας που διεγείρουν τέτοιες περιπτώσεις οι οποίες βλέπουν το φως της δημοσιότητας, κυρίως λόγω των πολύπλοκων ιατρονομικών πτυχών και των δυσεξιχνίαστων αστυνομικών λεπτομερειών που τις συνοδεύουν, αλλά, έστω και με αυτές τις τραγικές αφορμές να κινητοποιούμαστε, ως ενεργοί πολίτες, ως επιστημονικοί και κοινωνικοί φορείς και πάνω από όλα ως άνθρωποι, για μια υπεύθυνη και συνολική προσέγγιση, πρόληψη και αντιμετώπιση του δραματικώς ογκούμενου φαινομένου της παιδικής κακοποίησης σε έναν κόσμο που, στην παρούσα φάση, έχει ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, να προστατέψει το μέλλον του και να επενδύσει με αίσθημα αισιοδοξίας και ευθύνης σε αυτό, δηλαδή στα ίδια τα παιδιά που το προσωποποιούν και θα το πραγματώσουν.
Ο Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD είναι Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών, Πρόεδρος ΔΣ ΚΕΘΕΑ, Μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας
