Παρόλο που η τηλεργασία κατ’ οίκον παρουσιάζει πολλά δυνητικά πλεονεκτήματα, αν δεν υπάρξει ορθή διαχείριση, μπορεί να είναι επιζήμια για την υγεία των εργαζομένων και να προκαλέσει μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ).
Οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι, από κοινού, πρέπει να διενεργούν εκτίμηση κινδύνων για τον χώρο τηλεργασίας στο σπίτι, συμβάλλοντας ώστε να περιοριστούν οι παράγοντες που επιδεινώνουν τις ΜΣΠ και να βελτιστοποιηθεί η εργονομία στον χώρο εργασίας.
Πολιτική τηλεργασίας
Οι εργοδότες πρέπει να θεσπίσουν πολιτική τηλεργασίας που να περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τον τρόπο εκτίμησης και διαχείρισης των επαγγελματικών κινδύνων καθώς και ρυθμίσεις σχετικά με τον εργονομικό εξοπλισμό, τις ώρες εργασίας και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Επιπλέον, η εκπαίδευση και η κατάρτιση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και τη διαχείριση των ΜΣΠ και βοηθούν τους τηλεργαζόμενους να παραμείνουν ενεργοί καθ’ όλη τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας.
Τι είναι η τηλεργασία
Η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης ή/και εκτέλεσης εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής, βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας, όπου μια εργασία που θα μπορούσε επίσης να εκτελεστεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εκτελείται κανονικά εκτός αυτών των εγκαταστάσεων (ΕΓΣΣΕ 2006 – 2007; Eurofound, 2010). Στην Ελλάδα η τηλεργασία αναγνωρίστηκε ως ειδική μορφή απασχόλησης με το Νόμο 2639/1998. Με τον Ν. 3846/2010 ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η από 16.07.2002 Ευρωπαϊκή συμφωνία – πλαίσιο για την τηλεργασία και θεσπίστηκαν τα γενικά πλαίσια λειτουργίας αυτής.
Συνθήκες εργασίας
Όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, οι τηλεργαζόμενοι απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα, που διασφαλίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις για συγκρίσιμους εργαζόμενους μέσα στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης, ιδίως, σε σχέση με τον όγκο εργασίας, τα κριτήρια και τις διαδικασίες αξιολόγησης, τις επιβραβεύσεις, την πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν στην επιχείρηση, την κατάρτιση και επαγγελματική τους εξέλιξη, τη συμμετοχή σε σωματεία, τη συνδικαλιστική τους δράση και την απρόσκοπτη και εμπιστευτική επικοινωνία τους με τους συνδικαλιστικούς τους εκπροσώπους.
Οικειοθελής χαρακτήρας
Η τηλεργασία έχει οικειοθελή χαρακτήρα για τους ενδιαφερόμενους, εργαζόμενο και εργοδότη, υπό την έννοια ότι απαιτείται η συναίνεση του εργαζόμενου για την παροχή εργασίας εξ αποστάσεως. Η τηλεργασία μπορεί να συμφωνηθεί είτε κατά την πρόσληψη ή κατά τη διάρκεια της σχέσεως εργασίας, με μεταγενέστερη τροποποίηση της σύμβασης. Αν η τηλεργασία δεν είναι μέρος της αρχικής περιγραφής της θέσης και αν ο εργοδότης κοινοποιήσει προσφορά τηλεργασίας, ο εργαζόμενος μπορεί να δεχθεί ή να αρνηθεί αυτή την προσφορά. Η μετάβαση στην τηλεργασία από μόνη της δε θίγει το καθεστώς απασχόλησης του τηλεργαζόμενου, μεταβάλλει μόνο τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιείται η εργασία. Η άρνηση ενός εργαζόμενου να αποδεχθεί την τηλεργασία δεν αποτελεί από μόνη της αιτία διακοπής της εργασιακής σχέσης ούτε τη μεταβολή των όρων και συνθηκών απασχόλησης αυτού του εργαζόμενου. Αν η τηλεργασία δεν αποτελεί μέρος της αρχικής περιγραφής της θέσης εργασίας, η απόφαση για μετάβαση στην τηλεργασία είναι ανακλητή με ατομική ή/και συλλογική σύμβαση. Η ανάκληση μπορεί να συνεπάγεται επιστροφή στην εργασία μέσα στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, ύστερα από αίτηση του εργαζόμενου ή του εργοδότη.
Τα πλεονεκτήματα
Η τηλεργασία κατ’ οίκον μπορεί να προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα, όπως λιγότερο χρόνο και άγχος κατά τις μετακινήσεις μεταξύ κατοικίας και εργασίας, καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, αύξηση της παραγωγικότητας και βελτίωση της συγκέντρωσης. Ωστόσο, ο καθιστικός και χωρίς άσκηση τρόπος ζωής σε συνδυασμό με τον ακατάλληλο από εργονομικής απόψεως εξοπλισμό στο σπίτι και την κοινωνική απομόνωση από τους συναδέλφους μπορεί να έχουν επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων και να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τις μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ).
Μυοσκελετικές παθήσεις
Η τηλεργασία συνδέεται συνήθως με την εμφάνιση ΜΣΠ στην οσφυϊκή χώρα, τον λαιμό, τους ώμους, τους βραχίονες, τα χέρια και τους καρπούς. Τα αίτια εμφάνισης ΜΣΠ μπορεί να οφείλονται σε πολλούς παράγοντες όπως εργονομικούς, οργανωτικούς, περιβαλλοντικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.
Ασφαλής τηλεργασία
Απαιτούνται κρίσιμες αλλαγές για την προστασία της υγείας των εργαζομένων κατά την τηλεργασία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας έχουν ζητήσει τη λήψη μέτρων για την προστασία της υγείας των εργαζομένων κατά την τηλεργασία.
Μία νέοτεχνική σύνοψη για την υγιή και ασφαλή τηλεργασία , που δημοσιεύτηκε από τις δύο υπηρεσίες του ΟΗΕ, περιγράφει τα οφέλη και τους κινδύνους για την υγεία της τηλεργασίας και τις αλλαγές που απαιτούνται για να προσαρμοστεί η στροφή προς διαφορετικές μορφές διευθετήσεων εξ αποστάσεως εργασίας που επέφερε η πανδημία COVID-19 και ο ψηφιακός μετασχηματισμός της δουλειάς.
Μεταξύ των πλεονεκτημάτων, λέει η έκθεση, μπορεί να υπάρχει βελτιωμένη ισορροπία μεταξύ εργασίας και ζωής, ευκαιρίες για ευέλικτο ωράριο εργασίας και σωματική δραστηριότητα, μειωμένη κίνηση και χρόνος μετακίνησης και μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης — όλα αυτά μπορούν να βελτιώσουν τη σωματική και ψυχική υγεία και κοινωνική ευημερία. Η τηλεργασία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε υψηλότερη παραγωγικότητα και χαμηλότερο λειτουργικό κόστος για πολλές εταιρείες.
Αρνητικός αντίκτυπος
Ωστόσο, η έκθεση προειδοποιεί ότι χωρίς κατάλληλο σχεδιασμό και οργάνωση και χωρίς υποστήριξη υγείας και ασφάλειας, ο αντίκτυπος της τηλεργασίας στη σωματική και ψυχική υγεία και την κοινωνική ευημερία των εργαζομένων μπορεί να είναι σημαντικός. Μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, εξουθένωση, κατάθλιψη, ενδοοικογενειακή βία, μυοσκελετικούς και άλλους τραυματισμούς, καταπόνηση των ματιών, αύξηση του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, παρατεταμένη καθιστική ώρα και χρόνο οθόνης και ανθυγιεινή αύξηση βάρους.
Ο ρόλος εργοδοτών και κυβερνήσεων
Η έκθεση περιγράφει τους ρόλους που πρέπει να διαδραματίσουν οι κυβερνήσεις, οι εργοδότες, οι εργαζόμενοι και οι υπηρεσίες υγείας στους χώρους εργασίας για την προώθηση και την προστασία της υγείας και της ασφάλειας κατά την τηλεργασία.
«Η πανδημία οδήγησε σε ένα κύμα τηλεργασίας, αλλάζοντας ουσιαστικά τη φύση της εργασίας πρακτικά εν μία νυκτί για πολλούς εργαζόμενους», δήλωσε η Δρ Μαρία Νέιρα, Διευθύντρια του Τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. «Στα σχεδόν δύο χρόνια από την έναρξη της πανδημίας, έχει γίνει πολύ σαφές ότι η τηλεργασία μπορεί να φέρει εξίσου εύκολα οφέλη για την υγεία και μπορεί επίσης να έχει τρομερό αντίκτυπο. Ο τρόπος με τον οποίο ταλαντεύεται το εκκρεμές εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το αν οι κυβερνήσεις, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι συνεργάζονται και εάν υπάρχουν ευέλικτες και εφευρετικές υπηρεσίες υγείας στην εργασία για να εφαρμόσουν πολιτικές και πρακτικές που ωφελούν τόσο τους εργαζόμενους όσο και την εργασία».
Αναγκαία μέτρα
Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από τους εργοδότες περιλαμβάνουν τη διασφάλιση ότι οι εργαζόμενοι λαμβάνουν επαρκή εξοπλισμό για την ολοκλήρωση των καθηκόντων της εργασίας. παροχή σχετικών πληροφοριών, κατευθυντήριων γραμμών και εκπαίδευσης για τη μείωση των επιπτώσεων της τηλεργασίας στην ψυχοκοινωνική και ψυχική υγεία· εκπαίδευση στελεχών στην αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων, την ηγεσία εξ αποστάσεως και την προαγωγή της υγείας στο χώρο εργασίας· και καθιέρωση του «δικαιώματος αποσύνδεσης» και επαρκών ημερών ανάπαυσης. Οι υπηρεσίες υγείας στην εργασία θα πρέπει να μπορούν να παρέχουν εργονομική, ψυχική υγεία και ψυχοκοινωνική υποστήριξη στους τηλεργαζόμενους που χρησιμοποιούν ψηφιακές τεχνολογίες τηλευγείας, αναφέρει η έκθεση.
Αύξηση μετά την πανδημία
«Η τηλεργασία και ιδιαίτερα η υβριδική εργασία είναι εδώ για να μείνουν και πιθανότατα θα αυξηθούν μετά την πανδημία, καθώς τόσο οι εταιρείες όσο και τα άτομα έχουν βιώσει τη σκοπιμότητα και τα οφέλη της», δήλωσε η Vera Paquete-Perdigão, Διευθύντρια του Τμήματος Διακυβέρνησης και Τριμερούς Διακυβέρνησης της ΔΟΕ. Καθώς απομακρυνόμαστε από αυτό το «μοτίβο κράτησης» για να εγκατασταθούμε σε μια νέα κανονικότητα, έχουμε την ευκαιρία να ενσωματώσουμε νέες υποστηρικτικές πολιτικές, πρακτικές και κανόνες για να διασφαλίσουμε ότι εκατομμύρια τηλεργαζόμενοι έχουν υγιή, χαρούμενη, παραγωγική και αξιοπρεπή εργασία».
Συστάσεις
Η έκθεση προσφέρει πρακτικές συστάσεις για την οργάνωση της τηλεργασίας που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τόσο των εργαζομένων όσο και των οργανισμών. Αυτά περιλαμβάνουν τη συζήτηση και την ανάπτυξη μεμονωμένων σχεδίων εργασίας τηλεργασίας και την αποσαφήνιση προτεραιοτήτων. να είστε σαφείς σχετικά με τα χρονοδιαγράμματα και τα αναμενόμενα αποτελέσματα· συμφωνία για ένα κοινό σύστημα για να σηματοδοτεί τη διαθεσιμότητα για εργασία και διασφαλίζοντας ότι οι διευθυντές και οι συνάδελφοι σέβονται το σύστημα.
Ειδικά προγράμματα
Οι επιχειρήσεις με τηλεργαζόμενους θα πρέπει να αναπτύξουν ειδικά προγράμματα τηλεργασίας συνδυάζοντας μέτρα για τη διαχείριση της εργασίας και της απόδοσης με τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών και επαρκή εξοπλισμό και υπηρεσίες υγείας στην εργασία για γενική υγεία, εργονομική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.